Ο Άγιος ένδοξος Απόστολος Πρωτομάρτυς και Αρχιδιάκονος Στέφανος ήταν Ελληνιστής Ιουδαίος, όπως μας φανερώνει και το ελληνικό του όνομα. Ως ένας από τους εβδομήκοντα Αποστόλους, που ακολουθούσαν παντού τον Κύριό μας, γνώριζε άριστα την διδασκαλία Του.
Οι αγιογραφίες μας δείχνουν ότι ήταν πολύ νέος και πολύ ωραίος στην όψη.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, στις Πράξεις των Αποστόλων, παρουσιάζει τον Στέφανο ως «άνδρα πλήρη πίστεως και Πνεύματος Αγίου… και δυνάμεως». Ο οποίος, εκτός από τα έργα της διακονίας του, έκανε και πολλά θαύματα.
Ο Άγιος Στέφανος κατενόησε και κήρυξε την οικουμενικότητα της Χριστιανικής πίστεως. Δεν ήταν προσκολλημένος στις σχολαστικές διατάξεις του Νόμου. Είχε λάβει Αλεξανδρινή παιδεία και είχε στον λόγο του ιδιαίτερη χάρη και δύναμη. Κανείς στις συναγωγές των Λιβερτίνων, Κυρηναίων, Αλεξανδρέων, από την Κιλικία και την Ασία, δεν μπορούσε να τον αντικρούσει. Δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την σοφία, με την οποία το Άγιο Πνεύμα τον φώτιζε όταν ομιλούσε. Γι’ αυτό κατέφυγαν στην γνωστή μέθοδο των ψευδομαρτυριών. Τότε, κατά την ώρα της απολογίας του ενώπιον του Συνεδρίου, το πρόσωπό του έλαμψε ως πρόσωπο αγγέλου, και εκείνος, ατενίζοντας προς τον ουρανό, είπε ότι έβλεπε την δόξα του Θεού και τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό στα δεξιά του Θεού
Ακούγοντας οι κατήγοροί του αυτόν τον λόγο, ότι δηλαδή ο Στέφανος έβλεπε όρθιον στα δεξιά του Θεού Αυτόν, που εκείνοι σταύρωσαν ως «κακοποιόν», αισθάνθηκαν να κατασχίζονται οι καρδιές τους από αγανάκτηση και έτριζαν τα δόντια τους. Τότε όρμησαν επάνω του με θυμό και τον λιθοβόλησαν. Εκείνος ως αληθινός μαθητής και μιμητής του Δεσπότου μας Χριστού, γονατίζοντας είπε: «Κύριε, μη τους λογαριάσεις την αμαρτία αυτή». Και τούτο ειπών, εκοιμήθει. […] (Από τον πρόλογο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ 27ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ, επί τη κυρία μνήμη του Αγίου
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ 2ας ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, επί τη ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ 15ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, επί τη ευρέσει των λειψάνων του Αγίου
ΚΑΝΩΝ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ, Ποίημα Γεράσιμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΕΝΔΟΞΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟΝ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ ΜΕΤΑ ΚΑΝΟΝΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ, Ποίημα Καθηγουμένης Ισιδώρας Μοναχής Αγιεροθεϊτίσσης
Α’ ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ, Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου
Β’ ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ, Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου
ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ, Αγίου Μητροφάνους Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως