Η χρήση παροιμιών και παροιμιακών φράσεων είναι ευρύτατη σε διάφορες γλώσσες, μια και αποτελούν έκφραση της πατροπαράδοτης λαϊκής σοφίας ενός κοινωνικού συνόλου. Η ελληνική αρχαιότητα δεν αποτελεί εξαίρεση: Οι παροιμίες χρησιμοποιήθηκαν ήδη από την αρχαϊκή εποχή, μελετήθηκαν κατά την κλασική και την ελληνιστική περίοδο, και συγκεντρώθηκαν σε συλλογές κατά την ύστερη αρχαιότητα και κατά τη βυζαντινή περίοδο.
Στον τόμο αυτό γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν θεματικά οι αρχαίες ελληνικές παροιμίες (τουλάχιστον όσες έχουν συμπεριληφθεί στις αρχαίες και στις βυζαντινές συλλογές, αλλά και σε κάποιες ειδικές μελέτες νεότερων ερευνητών, καθώς και όσες επιπλέον εντοπίστηκαν με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα), συνοδευόμενες από νεοελληνική μετάφραση, ερμηνευτικά και πραγματολογικά σχόλια, συμπληρωματικές πληροφορίες και επεξηγήσεις για την προέλευση και τη χρήση τους, τη νοηματική τους εξέλιξη και τις διάφορες ερμηνευτικές τους εκδοχές, καθώς και από καταγραφή των σημαντικότερων πηγών που παραδίδουν την καθεμιά.
Πρόκειται για την πρώτη τέτοιου τύπου καταγραφή των αρχαίων ελληνικών παροιμιών στη διεθνή βιβλιογραφία. Παρουσιάζονται 5.320 αρχαίες ελληνικές παροιμίες, από τις οποίες 668 καταχωρίζονται για πρώτη φορά σε μια τέτοια ευρύτερη καταγραφή.
Ο Δημήτριος Α. Χρηστίδης είναι Ομότιμος Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ.
(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
- Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΣ
- ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
- ΑΡΧΑΙΕΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ
- Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΔΟΣΗ
- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ
1.- ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
α) Θεότητες
Αρχαιότερες θεότητες
Θεότητες του Ολύμπου – Δωδεκάθεο
Νεότερες και κατώτερες θεότητες
Ξένες θεότητες
β) Ημίθεοι
γ) Ήρωες μυθικών κύκλων
Γενικά
Αργοναυτικός κύκλος
Θηβαϊκός κύκλος
Τρωικός κύκλος: Εκστρατεία
Τρωικός κύκλος: Νόστοι
δ) Τοπικοί μύθοι
Αττική
Πελοπόννησος:
- Αργολίδα
- Αρκαδία
- Ήλιδα
- Κορινθία
- Λακωνία
Αιτωλία
Βοιωτία
Θεσσαλία
Ήπειρος
Θράκη
Νησιά
Μύθοι της Ανατολής
Μύθοι του Βορρά
Μύθοι του Νότου
ε) Μυθικές αφηγήσεις
Μυθικά όντα και τέρατα
Μυθικοί τόποι
Μυθικά περιστατικά
2.- ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ
α) Ελλάδα και ελληνικές αποικίες
Άρχοντες και πολιτικοί
Στρατιωτικοί
Νομοθέτες
Δικαστικοί
Ρήτορες και ρητοροδιδάσκαλοι
Φιλόσοφοι
Αστρονόμοι
Γιατροί
Πολεοδόμοι
Αρχιτέκτονες
Μηχανικοί
Σιδηρουργοί
Ξυλουργοί
Υποδηματοποιοί
Υφαντουργοί
Έμποροι
Ναυτικοί
Μάντεις
Ιερείς
Λόγιοι και λογοτέχνες
Ηθοποιοί
Μουσικοί
Ζωγράφοι και γλύπτες
Αθλητές
Ιδιώτες
Φράσεις από ιστορικά γεγονότα
β) Άλλες χώρες
Ανατολή
Δύση
Βορράς
Νότος
3.- ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
α) Ελλάδα και ελληνικές αποικίες
1) Αττική
2) Πελοπόννησος
- Αργολίδα
- Αρκαδία
- Αχαΐα
- Ήλιδα
- Κορινθία
- Λακωνία
- Μεσσηνία
3) Αιτωλία
4) Βοιωτία
5) Φωκίδα
6) Θεσσαλία
7) Ήπειρος
8) Μακεδονία και Θράκη
9) Νησιά
10) Ελληνικές αποικίες στην Ανατολή
11) Ελληνικές αποικίες στη Δύση
β) Άλλες χώρες
Ανατολή
Δύση
Βορράς
Νότος
4.- ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΖΩΗ
α) Ζωή και θάνατος
β) Φύλο
γ) Ηλικία
δ) Μέρη του σώματος
ε) Κατάσταση του σώματος
ς) Δράση του σώματος
ζ) Ένδυση και περιποίηση του σώματος
η) Ψυχικές καταστάσεις
5.- ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ
α) Καλό και κακό
β) Δίκαιο και άδικο
γ) Αξιέπαινο και αξιοκατάκριτο
δ) Προαιρετικό και υποχρεωτικό
ε) Αλήθεια και ψέμα
ς) Επιτυχία και αποτυχία
ζ) Ευγνωμοσύνη και αχαριστία
η) Σιωπή και ομιλία
θ) Σοφία και ανοησία
ι) Δραστηριότητα και απραξία
ια) Γενναιότητα και δειλία
ιβ) Μετριοφροσύνη και υπεροψία
ιγ) Αυτάρκεια και πλεονεξία
ιδ) Ευτυχία και δυστυχία
6.- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
α) Ιδιωτική ζωή
Οικογένεια
Κατοικία
Τροφές και ποτά
Σκεύη και εργαλεία
Περιστασιακά βιώματα
Εκπαίδευση
Επιστήμες και τέχνες
Μέτρα και σταθμά
Χρήματα και περιουσία
Κυνήγι και ψάρεμα
Παιχνίδια
Γιορτές και συμπόσια
Κοινωνικές σχέσεις
β) Δημόσια ζωή
Θρησκευτική ζωή
Πολιτική ζωή
Απόδοση δικαιοσύνης
Επαγγελματική ζωή
Αγροτική ζωή
Στρατιωτική ζωή
Ναυτική ζωή
Αθλητικοί αγώνες
Εορταστικές εκδηλώσεις
Μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις
Θεατρικές παραστάσεις
7.- ΦΥΣΗ
α) Ζωντανοί οργανισμοί
1) Ζώα
Κατοικίδια ζώα
Εξημερωμένα ζώα
Άγρια ζώα
Μικρόσωμα θηλαστικά
Γαστερόποδα και ερπετά
Αμφίβια
Πουλιά
Ψάρια και θαλασσινά
Έντομα και αρθρόποδα
2) Φυτά
Δένδρα και καρποί
Θαμνώδη και ποώδη
β) Άψυχα όντα
Ουρανός, γη και ουράνια σώματα
Χρονικές υποδιαιρέσεις
Φυσικά φαινόμενα
Νερό και φωτιά
Στοιχεία και υλικά
Φυσικό περιβάλλον (βουνά, θάλασσες, ποτάμια)
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ