ΗΧΟΣ ΜΥΣΤΙΚΟΣ
Τα κείμενα του παρόντος βιβλίου είναι επικαιρικά προϊόντα μιας διαρκούς συζήτησης για τον Παπαδιαμάντη. Αποτελούν κυρίως συνεισφορές σε συλλογικά εγχειρήματα μνημόνευσης του μεγάλου Σκιαθίτη, εισηγήσεις σε συναντήσεις και ημερίδες τα περισσότερα. Θέλησα να τα ξαναδώσω συγκεντρωμένα, με τη σφραγίδα της επικοινωνιακής περίστασης εμφανή στο καθένα. Η συζήτηση για τον Παπαδιαμάντη δεν μπορεί παρά να είναι συνεχής. Επομένως κείμενα σαν αυτά εδώ δεν μπορεί να είναι οριστικά. Οριστική, από πλευρά μου, τείνει να γίνει η ματιά πάνω στα παπαδιαμαντικά πράγματα, η ερμηνευτική προδιάθεση, η φιλολογική, κυρίως όμως, η προσωπική-ψυχική σχέση του γράφοντος με το παπαδιαμαντικό έργο.
Η σχέση αυτή είναι για μένα σχέση πρωτίστως ακουστική. Όπως πιστεύω ότι είναι για τους περισσότερους από τους «παγιδευμένους» στη «μαγεία του Παπαδιαμάντη». Προτού να διαβούμε, έχουμε ήδη ακούσει όλοι μας Παπαδιαμάντη: στις λεπτομέρειες της ντοπιολαλιάς (όπου της Ελλάδος), στα ονόματα και στα παρατσούκλια, στα τοπωνύμια, στα «γράμματα» και στις ψαλμωδίες της Εκκλησίας, στα λαϊκά μας τραγούδια, στη μονοφωνική μουσική του χώρου μας. Έχω την αίσθηση ότι πέρα και πάνω από οτιδήποτε άλλο, το έργο του Παπαδιαμάντη είναι μια μεταφορά του ακουστικού περικειμένου του χώρου μας στο γραπτό λόγο. Ακόμα και η εικόνα του προσώπου του, αυτή στην οποία ανατρέχουμε φανερά ή κρυφά, για να μας βοηθήσει στην ανάγνωση, κι αυτή δεν είναι τόσο θέμα όρασης όσο ακοής. Η εικόνα που μας μαθαίνει όχι να βλέπουμε, αλλά να ακούμε. Ίσως εδώ να βρίσκεται και η σκανδαλιστικά, πολλές φορές, διαφορετική πρόσληψη του Παπαδιαμάντη από δυτικούς αναγνώστες.
Ο τόπος μας είναι κελιστός. Τις άδειες στέρνες του, που ηχούν, τις προσκυνούμε, κατά τον ποιητή. […]
(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΗΧΟΣ ΜΥΣΤΙΚΟΣ
Πρόλογος
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: γηγενής και πανανθρώπινος
Σημείο αναφοράς
Ο Παπαδιαμάντης και η εκκλησιαστική μουσική
Ο μπαρμπα-Γιαννιός δεν είχε κήπο. (Ας ξαναδιαβάσουμε τη «Μαυρομαντηλού»)
Ένθα ουκ ην κήπος (συνέχεια «εκ του προηγουμένου»)
Γυναίκες του Παπαδιαμάντη
Ο Παπαδιαμάντης και η Εύβοια
Ευρετήριο προσώπων