ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Όταν, για πρώτη φορά πήρα στα χέρια μου το «Θεωρητικόν της Εκκλησιαστικής Μουσικής» του Παναγιώτου Αγαθοκλέους, έμεινα εντυπωσιασμένος, τόσο από τον τρόπο που διαπραγματεύεται το θέμα, όσο και για την έντονη αντιπαλότητά του με τον Χρύσανθο. Σεβασμός και θαυμασνός από τη μία και αμφισβήτηση από την άλλη. Αμφισβήτηση όμως που έγινε με πολύ σεβασμό στο πρόσωπο του Χρυσάνθου.
Το Θεωρητικό του Αγαθοκλέους είναι, πιστεύω, σπουδαίο για δύο λόγους.
Ο πρώτος ότι ο ίδιος αποδεικνύεται βαθύς γνώστης, μελετητής και αγωνιστής της πατρώας παραδόσεως.
Ο δεύτερος ότι είναι το πρώτο, ουσιαστικά, Θεωρητικό που κυκλοφορεί μετά το Θεωρητικό του Χρύσανθου και το οποίο αμφισβητεί τα όσα εκείνος λέει με επιστημονικό τρόπο.
Είναι δε το πρώτο, όπως είπαμε, ουσιαστικά Θεωρητικό με αξιώσεις […]
(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ, Ιωάννης Κ. Παπαχρόνης
Ο ΕΚ ΘΡΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΓΑΘΟΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΤΟΥ 1855 εν σχετική παραβολή προς το Μέγα Θεωρητικόν του Χρυσάνθου, 1831, και την μουσικήν θεωρίαν της Πατριαρχικής Επιτροπής του 1881, Νικολάου Ν. Κωνσταντοπούλου Δρ. Φ. (†)
Το Θεωρητικόν του 1855
Ποίος ο συγγραφεύς
Πρόσθετοι μαρτυρίαι
Ο ιδιωτικός του βίος
Τα πρώτα σχεδιάσματα
Η γνώμη του περί Χρυσάνθου
Αι περί εκκλησιαστικής μουσικής αντιλήψεις του
Γενική πλάνη περί της ελληνικής κλίμακος
Αστάθεια εκ των διαστημάτων του Χρυσάνθου
Χαρακτηρισμός της Θεωρίας του Χρυσάνθου
Επιβλαβείς συνέπειαι. Οι ξένοι
Η Πατριαρχική Επιτροπή του 1821
Το άκρατον Πυθαγόρειον
ΜΕΡΟΣ Α’
- Αι συμφωνίαι
- Συστήματα. Ορισμός της κλίμακος
- Το πεντάχορδον βάσις των συστημάτων
- Ο κατά παραγωγήν σχηματισμός των κλιμάκων
- Τα σχήματα
- Συναφή και διάζευξις
- Συμφωνική θεωρία
- Αδυναμίαι του συγγραφέως
ΜΕΡΟΣ Β’
- Οι φθόγγοι της παλαιάς παραλλαγής
- Οι φθόγγοι της νέας παραλλαγής
- Ο Β’ ήχος και η ερμηνεία των παλαιών κλιμάκων
- Η μομφή περί ανατολικής επιδράσεως
- Παρανόησις έναντι του Μανουήλ Βρυεννίου
- Ο μέγας κάντωρ της ελληνικής Εκκλησίας Πέτρος ο Πελοποννήσιος
- Τακτοποίησις των χρωματικών ήχων
- Συμπεράσματα εκ της παραδόσεως
- Ο Β’ ήχος, το μαλακόν διάτονον του Αριστοξένου
- Ακριβέστερος καθορισμός των ήχω Β’ και Πλαγίου Β’
- Τα τριφωνικά μέλη και ο Θεόδωρος Φωκαεύς
ΜΕΡΟΣ Γ’
- Διαίρεσις του μουσικού χρόνου
- Η παρασημαντική των Βυζαντινών και οι τρεις Διδάσκαλοι
- Η διαίρεσις του χρόνου παρά τω Αγαθοκλεί
- Ανάλυσις του περί χρόνου μηχανισμού
- Το παρεστιγμένον γοργόν
- Πηγαί των περί χρόνου αντιλήψεών του
- Αι περί ρυθμού αντιλήψεις του
- Η προς εαυτόν συνέπεια. Αναγνώρισις μετρικών μορφών
ΜΕΡΟΣ Δ’
- Οι οκτώ ήχοι. Ορισμός του ήχου
- Οι τελευταίοι βυζαντινοί θεωρητικοί και ο Χρύσανθος
- Οι αρχαίοι Τρόποι και οι Ήχοι της Εκκλησίας. Ήθος
- Μελικοί Νόμοι. Παραδείγματα
- Χρύσανθος και Αγαθοκλής
- Η κλίμαξ των Ψαλμωδών
- Ο βυζαντινός «Τροχός» και το παλαιόν Στιχηράριον
- Η εκκλησιαστική πράξις αφετηρία επανορθώσεως
- Επίμετρον
- Τελικόν συμπέρασμα
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΥΠΟ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ (1855)
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α’
Ορισμοί
Περί του ποσού
Περί συνδυασμού των φθόγγων και περί συμφωνιών
Περί συστημάτων
Περί διαστημάτων
Σύστασις του πενταχόρδου συστήματος
Περί του τριχόρδου συστήματος
Περί του τετραχόρδου συστήματος
Περί του οκταχόρδου συστήματος
Περί μικτών κλιμάκων
Περί τριφωνίας
Περί διφωνίας
Περί επταφωνίας
Περί τετραφωνίας
Περί ελλειπτικών μελών
Περί του δισδιαπασών και τρισδιαπασών
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
Περί της κατά Μουσικήν ποιότητος
Περί των κατά την Μουσικήν ηθών
Περί των κατά ποιότητα γενών
Περί ημιτόνων
Περί διατονικών χρωματικών και εναρμονίων σημείων
Περί συλλαβικών φθόγγων
Περί χαρακτήρων
Περί συνθέσεως των χαρακτήρων
Περί παραλλαγής
Περί μαρτυρίων
Περί φθοράς
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ
Περί του ποιού
Περί της κατ’ έκτασιν απαγγελίας των φθόγγων και περί του χρόνου
Περί των αργών και γοργών φθόγγων
Περί του κλάσματος και της απλής
Περί του γοργού
Σύνθεσις μακρών και βραχέων
Περί των γοργών εν τη άρσει
Περί γοργών, προκυπτόντων εκ του ισοδιαιρούντος τριγόργου και επταγόργου
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
Περί διαιρέσεως του μέλους
Παρεπόμενα των λοιπών
Περί των οκτώ ήχων
Περί των Κυρίων και Πλαγίων ήχων
Σύστασις των ήχων κατά τους ψαλμωδούς
Περί συστατικών
Περί απηχημάτων
Περί δεσποζόντων και καταλήξεων
Έκθεσις των ήχων
Πρακτικόν μέρος
Μουσική στίξις
Παρατηρήσεις
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ
ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ ΔΙΟΡΘΩΣΙΣ