ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

Ας ξεκινήσουμε γράφοντας λίγα λόγια για τη ζωή του αββά Ισαάκ. Ο όσιος αββάς Ισαάκ καταγόταν από γονείς Σύρους. Γεννήθηκε στη Νινευΐ της Μεσοποταμίας ή, κατ’ άλλους, κοντά στην Έδεσσα της Συρίας. Αυτός ο ουρανοπολίτης άνθρωπος, ενώ ήταν στην ακμή της νεότητάς του, απαρνήθηκε τον κόσμο και εγκαταστάθηκε με τον αδελφό του σε ένα κοινόβιο της περιοχής. Εκεί φόρεσε το αγγελικό σχήμα του μονάχου και ασκήθηκε με αγώνες και κόπους στην πρακτική αρετή. Και αφού, έτσι, υπέταξε τα σαρκικά πάθη στην κατά Θεόν πολιτεία, αποχώρησε σε ερημικό και ήσυχο μέρος, όπου κατοίκησε σε μεμονωμένο κελί, ζώντας μόνος με μόνο το Θεό. Εκεί επιδόθηκε με ζήλο στη νοερή προσευχή και, όπως φαίνεται έμμεσα, από τα κείμενα που μας άφησε, αξιώθηκε από το Θεό μεγάλων χαρισμάτων. Γράφει λοιπόν ο άγιος, ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα δέχθηκε πολλούς πειρασμούς στο ερημητήριό του και αναρίθμητες πληγές από τα πονηρά πνεύματα, αλλά και μεγάλη βοήθεια και επισκέψεις της θείας χάρης, που τον παρηγορούσε και τον ενδυνάμωνε στους αγώνες του. Αυτά που θα διαβάσετε στα κείμενα που αφήνω, λέει, είναι η πείρα μου από τη μελέτη των θείων Γραφών, από τα άγια στόματα των Πατέρων, και η μικρή δική μου πείρα. Το μεγάλο μυστήριο της ησυχίας, της σιωπής, της μυστικής παρουσίας του Θεού στην καρδιά του, της αδιάλειπτης προσευχής και της πρακτικής αρετής του, μπορούμε με σαφήνεια να το διαβλέψουμε στα κείμενά του. Έτσι π. χ. γράφει στον 38^ο Λόγο του: « Πολλές φορές, όταν έγραφα αυτά, παρέλυαν τα δάχτυλά μου επάνω στο χαρτί, και δεν άντεχα τη θεία ηδονή που έπεφτε στην καρδιά μου και προκαλούσε πλήρη σιωπή στις σωματικές μου αισθήσεις». Στην ίδια συνάφεια του κειμένου γράφει ότι, «όποιος έφθασε στην τέλεια αγάπη του Θεού, αυτός δε θέλει πια να μείνει στην παρούσα ζωή», και συνεχίζει: «Δεν αντέχω να φυλάξω τα θεία μυστήρια στη σιωπή, αλλά γίνομαι άφρων και μωρός, για να ωφεληθούν οι αδελφοί μου· διότι αυτή είναι η αληθινή αγάπη».

Ο άγιος αββάς Ισάκ έζησε γύρω στα 700 μ. Χ. Ας έχουμε την ευχή του. […]

(Απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

Απολυτίκιον, Κοντάκιον, Μεγαλυνάριον

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

ΑΓΑΠΗ

Η αγάπη «ου ζητεί τα εαυτής»

Η αγάπη είναι καρπός προσευχής

Η αγάπη του Θεού είναι παράδεισος

Η αγάπη είναι το δείπνο της βασιλείας του Θεού

Η πρακτική αγάπη

Η αγάπη του Θεού είναι αστείρευτη

Η αγάπη του Θεού φέρνει ασυνήθιστη αλλοίωση

Αληθινή ελεημοσύνη

Ο πραγματικός ελεήμων

Η αγάπη δεν γνωρίζει την ντροπή ούτε τα μέτρα της

Η ελεημοσύνη μας κάνει όμοιους με το Θεό

Να εξισώσεις όλους τους ανθρώπους στην ελεημοσύνη και στην τιμή

Ελέησε τον αμαρτάνοντα, τον ασθενή και το λυπημένο

Ο ελεήμων είναι ιατρός της ψυχής του

«Κλαίει μετά κλαιόντων»

Το ιλαρό πρόσωπο και ο πόνος της αγάπης

Η ελεημοσύνη του Θεού είναι αντίθετη με τη δικαιοκρισία

Η αγάπη θέλει σοφία και σύνεση

Μη μισήσεις τον αμαρτωλό

Η ελεημοσύνη του Θεού είναι θαυμαστή

Πως ενεργεί η αληθινή αγάπη

Η ελεήμων καρδία

Η πρακτική αγάπη μπορεί, σε κάποια περίπτωση, να φέρει σύγχυση και ταραχή

Προηγείται η πρακτική αρετή και ακολουθεί η ησυχία και η θεωρία του Θεού

«Νίκα εν τω αγαθώ το κακόν»

Το χρήμα και η αγάπη

Η αγάπη δεν έχει εμπάθεια

 

ΑΜΑΡΤΙΑ – ΜΕΤΑΝΟΙΑ

Τα αίτια της αμαρτίας

Όποιος φοβάται την αμαρτία

Κάθε αρρώστια έχει το δικό της φάρμακο

Ξερίζωσε το ελάττωμα όσο είναι μικρό

Εξομολογήσου την αρρώστια σου

Η ασυγχώρητη αμαρτία

Τα είδη της αμαρτίας

Μην απελπίζεσαι για τις αμαρτίες σου

Η λύπη για τις αμαρτίες ας

Ο Κύριος ελεεί τον μετανοούντα

Θυμήσου τους «ενάρετους» που… έπεσαν

Ανώτερος όλων είναι ο μετανοών

Μετάνοια «δια βίου»

Η δεύτερη χάρη μετά τη χάρη του βαπτίσματος

 

ΑΜΕΛΕΙΑ

Αισθήσεις συγκρατημένες

Τα αίτια της αμέλειας

Τα «σημεία» της αμέλειας και τα «σημεία» της εγρήγορσης

 

ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ – ΝΗΣΤΕΙΑ

Με γεμάτο στομάχι

Η στέρηση οδηγεί στην εγκράτεια

Συνέπειες της γαστριμαργίας

Νηστεία ανώφελη

Εγκράτεια με μελέτη και προσευχή

Το τραπέζι του γαστρίμαργου και το τραπέζι του φιλόθεου

 

ΘΕΙΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Η νοητή ακτίνα που φωτίζει

Η μελέτη των θείων Γραφών μας φυλάγει από τα πάθη

Η μελέτη των θείων Γραφών μας ανακαινίζει και μας καθοδηγεί

Η γλυκύτατη μελωδία των λόγων του Θεού

Η μελέτη των λόγων του Θεού στην ησυχία

Ο κίνδυνος της πλάνης και της υπερβολής

Η προσευχή που ακολουθεί την ανάγνωση των θείων Γραφών

 

ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ – ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ

Τι σημαίνει να έχεις, ή να στερείσαι, τη θεία χάρη

Να επιμείνεις στην τήρηση των εντολών του Θεού, κι ας μην έχεις αισθητή την πείρα της θείας χάρης

Όταν το άγιο Πνεύμα αρχίζει να σε επισκιάζει

Η παντελής ανάθεση του ανθρώπου στη θεία πρόνοια και η ανταπόκριση της θείας Χάρης

Τα χαρίσματα του Θεού έρχονται μόνο στους απλούς και ταπεινούς, που αγαπούν τις θλίψεις

Η θεία Χάρη είναι καρπός της πίστης ή της εργασίας των εντολών, ή και των δύο

Οι διάφορες τάξεις χαρισμάτων στο μέλλοντα αιώνα

Οι πειρασμοί είναι «φύλακες» των χαρισμάτων του Θεού

 

ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑ

Καθαρή ψυχή – καθαρός λόγος

Άλλη είναι η καθαρότητα του νου και άλλη της καρδιάς

Η πνευματική όραση της καθαρής ψυχής

Το φως της αγίας Τριάδας λάμπει στην καθαρή ψυχή

Η διατήρηση της ψυχικής καθαρότητας

 

ΛΟΓΙΣΜΟΙ

Οι αιτίες των λογισμών

Η μελέτη της θείας Γραφής εξαφανίζει τους κακούς λογισμούς

Ποιος μοναχός έχει αναπαυμένο λογισμό

Πώς να αποδιώκεις τους ύπουλους λογισμούς

 

ΠΑΘΗ

Τα ονόματα των παθών

Τα πάθη δε σβήνουν γρήγορα

Δε θέλουμε τα πάθη, αλλά… αγαπάμε τις αφορμές τους

Η κενοδοξία ανοίγει το δρόμο των παθών

Πως εξουσιάζονται τα πάθη

Επίμονο ξερίζωμα των αγκαθιών

Τα πάθη διορθώνονται με σωματικούς κόπους στην ησυχία

Τι είναι απάθεια

Η ψυχή από τη φύση της είναι απαθής

 

ΠΕΙΡΑΣΜΟΙ – ΘΛΙΨΗ – ΠΟΝΟΣ – ΥΠΟΜΟΝΗ

Με την ταπείνωση περιορίζουμε τους πειρασμούς των θλίψεων

Οι ακούσιες θλίψεις οικονομούνται από τη φιλανθρωπία του Θεού

Στις θλίψεις να εμπιστευόμαστε στη σοφία και στη δύναμη του Θεού

Να ευγνωμονούμε το Θεό για τις θλίψεις και να τις υπομένουμε με χαρά, γιατί μας αγαπά ο Θεός

Μην ξεκινήσεις την εργασία της αρετής, αν δεν είσαι έτοιμος να συγκρουσθείς με τον εχθρό

Η σοφία του Θεού στους πειρασμούς των θλίψεων

Μέσα στις θλίψεις γνωρίζουμε την αγάπη του Θεού

Όσοι νεκρώνονται για τον κόσμο, ετοιμάζονται και υπομένουν τα δυσάρεστα με χαρά

Για ποιους λόγους παραχωρούνται οι πειρασμοί

Ο σταυρός των πειρασμών σώζει από την υψηλοφροσύνη και οδηγεί στην αρετή

Με πολύ πόνο και κόπο θα περάσουμε στη βασιλεία του Θεού

Την ταπεινή κακοπάθεια ακολουθεί η χαρά

Μην αφήνεις μέσα σου το σπόρο του πονηρού λογισμού, για να μην πέσεις σε πειρασμούς

«Προσεύχεσθε να μην εισέλθετε σε πειρασμούς»

Θα νικήσουμε τους σωματικούς πειρασμούς με τη χάρη του Κυρίου

Τους μεγάλους πειρασμούς ακολουθούν μεγάλα χαρίσματα. Οι πειρασμοί που παιδεύουν

Οι πειρασμοί των φίλων του Θεού, που είναι οι ταπεινόφρονες

Οι πειρασμοί των εχθρών του Θεού, που είναι οι υπερήφανοι

Ο πειρασμός της μικροψυχίας

Από την πείρα των θλίψεων αποκτούμε σοφία και σύνεση

Οι πειρασμοί είναι πικρό φάρμακο. Να το παίρνουμε με ταπείνωση και υπομονή

Οι ακατάπαυστες δεήσεις στους πειρασμούς

Ο Θεός και οι Άγγελοι χαίρονται στις θλίψεις μας, ενώ ο διάβολος χαίρεται στην τεμπελιά και στην καλοπέραση μας

Κατάκρινε, για τις θλίψεις σου, τον εαυτό σου και μην απελπίζεσαι

Η «μέθη» του Θεού κάνει τον άνθρωπο αναίσθητο στις θλίψεις

Το σώμα γίνεται αναίσθητο στις θλίψεις

Με την υπομονή στις θλίψεις γινόμαστε κοινωνοί των παθημάτων του Χριστού

Υπομονή στις θλίψεις

Υποφέροντας στην αδικία με ταπείνωση και χαρά

Η υπομονή είναι χάρισμα του Θεού

Η πολύχρονη υπομονή, που έφερε άμετρη τη χάρη του Θεού

Οι θαυμάσιοι καρποί της υπομονής του ησυχαστή

 

ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Ο Θεός δεν ακούει αμέσως τις ικεσίες των αμελών και ανώριμων

Η προσευχή διαλύει τα σύννεφα των παθών

Να προσεύχεσαι με το ταπεινό και άκακο φρόνημα του νηπίου

Η ταπεινή και επίμονη προσευχή ελκύει τη βοήθεια και τα χαρίσματα του Θεού

Η αξία της επίμονης προσευχής. Ότι κάνουμε εν Κυρίω είναι προσευχή

Η προσευχή του μοναχού, που έγινε ξένος για τον «κόσμο», οδηγεί το νου στα θεία μυστήρια

Ο κόπος και ο αγώνας στην προσευχή μπορεί να φέρει πνευματική αλλοίωση

Άλλο πράγμα είναι η ηδονή της προσευχής και άλλο η θεωρία της προσευχής

Η «έκσταση» είναι γέννημα της καθαρής προσευχής

Η σκάλα που οδηγεί στη βασιλεία των ουρανών είναι κρυμμένη μέσα στην ψυχή

Πώς να διαβάζεις τους ψαλμούς

Οι Ψαλμοί, οι μετάνοιες και η γλυκύτητα της προσευχής

Να κοιμηθείς με ελαφρό στομάχι, για να έχεις καθαρή νυχτερινή προσευχή

Τι είναι ευχή

Η αδιάλειπτη προσευχή

Τι είναι πνευματική προσευχή; Και πως μπορεί να αξιωθεί αυτήν ο αγωνιζόμενος;

Όλες οι δεήσεις σε μια μόνο ευχή

Να εύχεσαι στο Θεό να σου δώσεις φωτισμό

 

ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ – ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ

Τον ταπεινό «υψώνει» και δοξάζει ο Θεός

Να τιμάς τον πλησίον σου

Η ταπείνωση είναι στολή της θεότητας

Στον ταπεινόφρονα υποτάσσεται η λογική και η άλογη κτίση. Ο αληθινός ταπεινόφρων

Αγάπησε τα ταπεινά ενδύματα

Πώς να προλάβεις την οίηση

Χωρίς την ταπείνωση τα ενάρετα έργα γίνονται μάταια

Ο Κύριος σοφίζει τον ταπεινό

Και μόνο η ταπείνωση μπορεί να παρασταθεί ενώπιον του Θεού και να πρεσβεύσει για μας

Τα μεγάλα μέτρα της ταπεινοφροσύνης

Πως μπορεί ο άνθρωπος να αποκτήσει ταπείνωση

Η ταπείνωση φροντίζει να μη σκανδαλίζει

Ο Θεός ταπεινώνει τον υπερήφανο

Ο υπερήφανος δεν έχει πνευματική όραση

Η υψηλοφροσύνη μας απομακρύνει από το Θεό

Τα μεγάλα, αλλά χωρίς ταπείνωση, ασκητικά κατορθώματα συντρίβουν τον αγωνιστή και τον κάνουν καταγέλαστο στους δαίμονες

Και οι άγιοι υπόκεινται σε πτώσεις. Να μην υπερηφανευθείς για τα χαρίσματα που έχεις από το Θεό. Να ταπεινωθείς μόλις αισθανθείς το άγγιγμα της υψηλοφροσύνης

Από τους λογισμούς της υπερηφάνειας έρχεται ο πειρασμός της πορνείας

 

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ «ΡΗΜΑΤΑ» ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ