«ΕΙΣ ΥΨΟΣ ΝΟΗΤΟΝ…»

Ο άγιος Νείλος μας καθοδηγεί σε άγνωστες για τους πολλούς περιοχές προσευχής, όταν μας λέει πως ολόκληρος ο πνευματικός κόσμος μπαίνει σε κίνηση θετικά ή αρνητικά ως προς την ψυχή που προσεύχεται.

Παραμένοντας πάντα στο στερεό έδαφος ενός αυστηρού ανθρωπολογικού ρεαλισμού και μιας απαράμιλλης πνευματικής νηφαλιότητας ο Άγιος μας μάς μιλάει για τις μυστικές χαρές της προσευχής, που δεν υπάρχουν όμοιές της, για την κίνηση και την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στην προσευχόμενη ψυχή, για την ενοίκηση σ’ αυτήν της Παναγίας Τριάδος, για τη μυστική ενατένιση και «θέα» του Αθέατου και την «ουσιώδη γνώσιν» ή τον «ουσιώσαντα λόγον», για την αληθινή θεολογία και πλήθος άλλων πνευματικών θεμάτων.

Με τον τρόπο αυτό, ο άγιος Νείλος ανοίγει μια διέξοδο στον σημερινό άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται σε δραματικό αδιέξοδο. Η προσευχή για τον ιερό συγγραφέα δεν είναι μια περιστασιακή ενασχόληση, αλλά ακατάπαυστη και ουσιώδης λειτουργία ζωής.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κείμενα, επεξήγηση συντμήσεων

Πρόλογος

Πρόλογος Β’ Εκδόσεως

Εισαγωγικό σημείωμα

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Ο άνθρωπος, όπως τον βλέπουν τα περί προσευχής κεφάλαια του αγίου Νείλου

1.- Το σώμα του ανθρώπου

Η συμμετοχή του σώματος στην προσευχή

Ι. Θετικά

ΙΙ. Σιωπηρά

2.- Η ψυχή του ανθρώπου

Ι. Το άλογον μέρος της ψυχής

α) Το θυμικόν

β) Το επιθυμητικόν

γ) Το βουλητικόν

ΙΙ. Το λογικόν μέρος της ψυχής

α) Ο νους

β) Η μνήμη

γ) Ο νους και η λειτουργία του

(1) Τα νοήματα, (2) οι λογισμοί, (3) τα θεωρήματα

δ) Παράγοντες, που επιδρούν στη λειτουργία του νου

(Α) Εξωτερικοί παράγοντες

(Β) Εσωτερικοί παράγοντες

Μια αναγκαία παρέκβαση: Η έννοια του πάθους

(α) Ερμηνεία του πάθους από τον άγιο Πέτρο το Δαμασκηνό

(β) Ερμηνεία του πάθους από τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή

ε) Άλλα χαρακτηριστικά του νου

ς) Ο εθισμός, η μηχανικότητα, η «αίσθησις»

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ

Μια χρυσή βάση κι ένας χρυσός κύκλος

1.- Η αυταπάρνηση ως αρνητική προϋπόθεση της καθαράς προσευχής

Ι. Απάρνηση των παθών μας

ΙΙ. Απάρνηση των εμπαθών λογισμών

(α) Περικλοπή του νου, (β) σύλησις μνήμης, (γ) ενάντιοι λογισμοί, (δ) διαλογισμοί-φροντίδες, (ε) φύλαξη μνήμης, (ς) επιφυλακή, (ζ) ψιλά νοήματα, (η) «απάθεια» νου

2.- Η αρετή ως θετική προϋπόθεση της καθαράς προσευχής

Ι. Προσδιορισμός της έννοιας «αρετή»

ΙΙ. Η «τετράς των αρετών»

ΙΙΙ. Η «τετράς των αρετών» κατά τον άγιο Πέτρο το Δαμασκηνό

α) φρόνησις, β) σωφροσύνη, γ) ανδρεία, δ) δικαιοσύνη

IV. «Οι λόγοι των γεγονότων»

V. Η κλίμαξ των αρετών

α) σωματικές αρετές, β) ψυχικές-πνευματικές αρετές

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ

1.- Τι είναι η προσευχή

Ι. Η προσευχή είναι ενέργεια του νου

ΙΙ. Έρως ψυχής θείος. Εκ-στατική φάση της προσευχής

III. «Μακαρία ομιλία». Στατική φάση της προσευχής

IV. Η «ουσιώδης γνώσις»

2.- Ειδικότερη πρακτική άσκηση

Ι. Άσκηση του νου σε πειθαρχία

(α) Προσοχή και έλεγχος των συναισθηματικών και θυμικών καταστάσεων, (β) πειθαρχία μνήμης, (γ) πειθαρχία-έλεγχος φαντασίας, (δ) αγώνας να γίνουν απαθή τα διανοήματά μας, (ε) αναφορά «πρωτονοίας» στο Θεό

II. Επιμονή στην προσευχή παρά τις δυσκολίες ή τα όχι ευχάριστα συναισθήματά μας ή την κακή διάθεσή μας

ΙΙΙ. Η άσκηση στη νέκρωση του θελήματός μας

IV. Απόκτηση εθισμού και «αισθήσεως» προσευχής

(α) Σύννοια, (β) ευλάβεια, (γ) κατάνυξις, (δ) οδύνη της ψυχής, (ε) εξαγόρευσις πταισμάτων

V. Άσκηση σε ταπεινοφροσύνη

VI. Το ποιόν των σχέσεων με τους άλλους

VII. Σπουδή του αόρατου πολέμου

3.- Προσευχή και οράματα

α) Οράματα, που αναφέρονται στο Θεό-θεοφάνειες

β) Οράματα που αναφέρονται στους αγγέλους-αγγελοφάνειες

γ) Η στάση του προσευχόμενου έναντι των οραμάτων

4.- Η ποιότητα της προσευχής

α) Η προσευχή καθ’ εαυτήν (η ποιότητά της, ή έντασή της)

β) Η προσευχή εν σχέσει με εμάς τους ίδιους (η προσευχή και το σώμα μας, η προσευχή και ο εσωτερικός μας κόσμος)

γ) Η προσευχή εν σχέσει προς τον πλησίον μας

δ) Η προσευχή μας και ο Θεός

ε) Η προσευχή μας και οι αόρατοι πνευματικοί μας εχθροί

5.- Τα αιτήματα της προσευχής

α) Αίτηση δακρύων

β) Αίτηση χαρίσματος προσευχής-ψαλμωδίας

γ) Αίτηση «περί του καθαρθήναι»

δ) Αίτηση «περί του ρυσθήναι από της αγνοίας και της λήθης»

ε) Αίτηση (περί του ρυσθήναι) «από παντός πειρασμού και εγκαταλείψεως»

ς) «Μη προσεύχου τα σα θελήματα γενέσθαι»

ζ) Αίτηση για τη δικαιοσύνη και τη βασιλεία του Θεού

η) Αίτηση για το Άγιο Πνεύμα και τον Μονογενή Υιό

θ) Τα «κεφάλαια» και η «Κυριακή Προσευχή»

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΚΟΣΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

1.- Η προσευχή εν σχέσει με τους συνανθρώπους μας

Ι. Ο άνθρωπος είναι πρόσωπο

ΙΙ. Η σχέση μου με τους άλλους επηρεάζει τη σχέση μου με το Θεό

ΙΙΙ. Αρνητική και θετική συμπεριφορά έναντι των άλλων

α) Τι πρέπει να αποφεύγουμε στις σχέσεις μας με τους άλλους

β) Τι πρέπει να κάνουμε θετικά στις σχέσεις μας με τους άλλους

2.- Η προσευχή εν σχέσει με τους δαίμονες

α) Επίδραση των δαιμόνων στην ενέργεια του νου

β) Η αντιμετώπιση του πονηρού

γ) Είναι πραγματικά αυτά;

3.- Η προσευχή εν σχέσει με τους αγίους αγγέλους

α) Μας προτρέπουν σε προσευχή

β) Σχετική αγιογραφική υποδομή

γ) Αντιδρούν στο έργο του πονηρού και εξουδετερώνουν τις κακές του ενεργειές

δ) Συντροφεύουν τον προσευχόμενο

4.- Ο Θεός και η προσευχή

α) Ο Θεός και η στάση του προσευχομένου έναντί του

β) Έξοδος προς τον Θεό και αυθυπέρβαση ή αυτοκένωση του προσευχομένου

γ) Ο Θεός αγαθός και αγαθών δωρεών πάροχος

δ) Ένα προσωπικότερο στοιχείο

ε) Η καθαρά προσευχή είναι χάρις του Θεού

ς) Η προσυπάντηση του Θεού

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

1.- Ο προσευχόμενος ως «θεολόγος»

2.- Κάποιες επιμαρτυρίες

3.- Ο χρυσός κύκλος θεολογίας-προσευχής

4.- Ένας καρπός-κριτήριο

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Ο ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ ΤΟΥ ΑΣΚΗΤΟΥ

α) Πρόλογος (Κείμενο)

β) Απόδοση του προλόγου στη νεοελληνική

γ) Κεφάλαια περί προσευχής (κείμενο)

δ) Απόδοση των κεφαλαίων περί προσευχής στη νεοελληνική

 

Επίλογος

 

Έργα του ιδίου