ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Ο ΠΕΜΠΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ (ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΥΣΗ)

Η κατάταξη της ύλης στην Πατρολογία μας, η παρουσίαση δηλαδή των εκκλησιαστικών συγγραφέων, γίνεται κατά χρονολογική σειρά. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθεί κινηματογραφικά, τρόπον τινά, την όλη παράλληλη εξελικτική πορεία της Εκκλησίας, είτε πρόκειται για την Κωνσταντινούπολη, την Μικρασία, την Συρία και την Αίγυπτο, είτε πρόκειται για την Ρώμη, την Βόρεια Ιταλία, την Γαλλία ή την Αφρική. Αυτό έως και τον Ε’ αιώνα μπορεί να επιτευχθεί, διότι ακόμα οι θεολογικοδογματικοί προβληματισμοί και οι θεωρήσεις τους, για τα οποία έγραφαν οι συγγραφείς, συνέπιπταν γενικά, παρά τις ιδιαιτερότητες επιμέρους ενδιαφερόντων και την εμφάνιση αποκλινουσών τάσεων.

Προς διευκόλυνση όμως του αναγνώστη, για να έχει σύντομη εποπτεία της όλης γραμματείας, των θεμάτων της, των πολλών συγγραφέων και των τόπων, όπου αυτοί εμφανίσθηκαν κι έδρασαν, παρουσιάζουμε πρώτα τα είδη της εκκλησιαστικοθεολογικής γραμματείας, τις θεματικές δηλαδή που απασχόλησαν την Εκκλησία, και κατόπιν πίνακα των συγγραφέων κατά γεωγραφικές περιοχές-πόλεις. Έτσι ο αναγνώστης παίρνει μια ιδέα της πνευματικής διεργασίας σε όλο το εύρος της Εκκλησίας. Με τηλεγραφική, δηλαδή, συντομία επισημαίνονται όλες οι θεολογικές κρίσεις και οι κακοδοξίες και όλες οι προσπάθειες των μελών-θεολόγων της Εκκλησίας να υπερβούν τις κρίσεις-κακοδοξίες, προβάλλοντας λύσεις και προοπτικές ως έκφραση, μάλιστα, της ευρύτερης και βαθύτερης εμπειρίας της αλήθειας που το άγιο Πνεύμα τους προσέφερε, ώστε αυτή ν’ αποτελεί την απάντηση στο άλφα ή βήτα θεολογικο-δογματικό ή εκκλησιαστικό γενικά πρόβλημα.

Ήρθε η ώρα και του Γ΄ τόμου της “Πατρολογίας”. Περίπου είκοσι χρόνια επωαζόταν, αφότου εκδόθηκε ο Β΄ τόμος. Μεσολάβησαν πολλά. Πανεπιστημιακές υποχρεώσεις, συνέδρια και διαλέξεις. Με απορρόφησαν μελέτες (δύο τόμοι αφιερωμένοι στον ιερό Χρυσόστομο, άλλος στον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, συν μικρότερα κείμενα). Κυρίως όμως μεσολάβησε το δέος ενώπιον πολυδιάστατων και πνευματέμφορων εκκλησιαστικών μορφών ενώπιον Πατέρων και διδασκάλων της Εκκλησίας, θεολόγων που τολμήσανε με τον φωτισμό του αγίου Πνεύματος να εμβαθύνουνε στην αλήθεια κι έτσι να προσφέρουνε λύσεις και προοπτική ζωής, όταν κακόδοξοι πρόβαλλαν την μη αλήθεια και άρα την μη ζωή και την μη σωτηρία.[…]

Ο πατρολόγος όφειλε ν’ αντιπαλαίσει με το μέγα και κυρίαρχο πρόβλημα της εποχής· με την συγκλονιστική κρίση, την οποία προκάλεσαν σε Ανατολή και Δύση οι παρερμηνείες του προσώπου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και τις επικίνδυνες προεκτάσεις της. Τα μεγαλύτερα πνεύματα του Ε΄ αιώνα, πλην άλλων σπουδαίων ενασχολήσεων, θεολόγησαν για την κρίση αυτή κι έτσι έφθασε η Εκκλησία σε δύο Οικουμενικές Συνόδους (Εφέσου, 431· Χαλκηδόνας, 451). Συγχρόνως καλλιεργήθηκαν όλα τα είδη εκκλησιαστικοθεολογικού λόγου, σ’ εποχή που δεν μοιάζει με τις προηγούμενες και που οι συνθήκες είναι τόσο διαφορετικές στις τόσο διαφορετικές μεταξύ τους περιοχές, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Ρώμη, η Μικρασία και η Γαλλία, η Βαλκανική και η Ισπανία, η Αίγυπτος και η Ιταλία, η Συρία και η Βόρεια Αφρική, η Ελλάδα και η Αρμενία με την Γεωργία. Για όλους τους συγγραφείς, μείζονες κι ελάσσονες, ο πατρολόγος οφείλει να σκύψει, να ερευνήσει πηγές, να εξετάσει βιβλιογραφία και να ψαύσει με ιερό φόβο, αλλά και δικό του τρόπο, την σκέψη, το φρόνημα, την θεολογία εκεί που ακριβώς γεννιέται, στα πρόσωπα και στις ιστορικές συγκυρίες. Πολλές αντιξοότητες έπρεπε να υπερνικηθούν… Τί επιτεύχθηκε, τί προσφέρεται στις γραμμές του τόμου; Κρίνε, αναγνώστη, αλλά μ’ επιείκεια, σε παρακαλώ. […]

(Από την παρουσίαση του εκδότη)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Ο ΠΕΜΠΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ (ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΥΣΗ)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΚΑΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ

ΠΕΜΠΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ