ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

[…] Ο άγιος Νικόδημος εθαύμαζε την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά περί της πνευματικής ζωής, την ενεκολπώθη πλήρως και την εξέφρασε θαυμαστώς ήδη εις το περίφημον Προοίμιόν του εις την Φιλοκαλίαν. Διά τούτο, όταν παρεκινήθη υπό του αγίου Αθανασίου του Παρίου να επιμεληθή την έκδοσιν των παλαμικών συγγραμάτων, όχι μόνον έσπευσε μετά προθυμίας να συλλέξη, προετοιμάση και σχολιάση τα κείμενα, αλλ’ επί πλέον συνέταξε και θαυμάσιον Πρόλογον αυτών. Ο Πρόλογος αυτός είναι το μοναδικόν κείμενο της προγραμματισμένης εκείνης εκδόσεως το οποίον διεσώθη. Είναι ένα σπουδαιότατον κείμενο μεγίστης σημασίας, διότι, δίχως να εμπλέκεται εις την ανιαράν σχολαστικότητα των παραπομπών, ενίοτε μάλιστα και παραπλανητικών, παρουσιάζει συνοπτικώς ολόκληρον την ησυχαστικήν θεολογίαν του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, αναδυομένην από την κάμινον της ψυχής του ησυχαστού της Καψάλας αγίου Νικοδήμου.

Οι αδελφοί της καθ’ ημάς ιεράς Μονής, μελετώντας τα ιερά συγγράματα των δύο τούτων ησυχαστών Πατέρων και εξ αγάπης προς αυτά φερόμενοι, εθεώρησαν ότι πιθανώς δεν θα ήτο πλήρως αντίθετος προς τις προθέσεις του ιερού Πατρός μία ιστορικοφιλολογική εξέτασις του κειμένου. Έτσι, επεμελήθησαν να αποκαταστήσουν φιλολογικώς το κείμενον του Προλόγου, πληρέστερον και κριτικώς διωρθωμένον (εν σχέσει προς την πρώτην έκδοσίν του) επί τη βάσει νέων χειρογράφων ευρημάτων της σχετικής ερεύνης των. Ταυτοχρόνως προσεπάθησαν να ανασυνθέσουν το ιστορικόν της συλλογής, προετοιμασίας, αποστολής, απωλείας και πολυετούς αναζητήσεως των απολεσθέντων συγγραμάτων, προκειμένου να αντιληφθούν εναργώς τους ατρύτους κόπους εις τους οποίους υπεβάλλοντο οι μακάριοι εκείνοι άνδρες με τα πενιχρά μέσα οπού διέθετον, διά να στηρίξουν την ορθόδοξον ευσέβειαν κατά τους ζοφερούς εκείνους χρόνους της δουλείας.

Εκτός όμως αυτής της ιστορικοφιλολογικής παρουσιάσεως του Προλόγου του αγίου Νικοδήμου, οι αδελφοί συνέταξαν ολίγον κατ’ ολίγον και κάποια σχόλια επί του κειμένου. […]

(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

ΤΗΣ ΔΕ ΒΙΒΛΟΥ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΕΞ ΙΑΜΒΩΝ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ, Αρχιμανδρίτου Νικοδήμου, Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Παναγίας Χρυσοποδαριτίσσης – Νεζερών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.- Εκδόσεις έργων του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά υπό των Κολλυβάδων

2.- Η «έκδοσις» των Απάντων του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά υπό του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου

2.1. Το ιστορικό και χρονολογικό πλαίσιο της συλλογής και αποστολής των Απάντων

2.2. Η έρευνα – συλλογή του αγίου Νικοδήμου

2.3. Η απώλεια των χειρογράφων στην Βιέννη

2.4. Η αναζήτησις των απολεσθέντων χειρογράφων

2.5. Το ανευρεθέν χειρόγραφον (κώδιξ Μ. Λαύρας Ω 95) και η σχέσις του προς τα απολεσθέντα Άπαντα

3.- Ο Πρόλογος του αγίου Νικοδήμου

3.1. Το αρχείον των Σκουρταίων

3.2. Η χειρόγραφος παράδοσις του Προλόγου και η πρώτη έκδοσίς του (1883)

3.3. Οι ανευρεθείσες ανέκδοτες προσθήκες (και το σχόλιον) του αγίου Νικοδήμου και η παρούσα έκδοσις

 

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ΕΙΣ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, μετενεχθείς εις την απλήν υπό Θεοκλήτου μοναχού Διονυσιάτου

 

ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ

• ΚΡΙΤΙΚΟΝ ΥΠΟΜΝΗΜΑ
• ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΗΓΩΝ
• ΣΧΟΛΙΟΝ
• ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΗΓΩΝ

 

ΣΧΟΛΙΑ

1. Η θέσις των αγίων Γρηγορίου Παλαμά και Νικοδήμου Αγιορείτου περί του ιερού Αυγουστίνου
2. Η παραθεώρησις της θεολογίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
3. Τα τρία στάδια της πνευματικής ζωής στα συγγράμματα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
4. Η σημασία της συμπεριλήψεως του Βίου του αγίου Γρηγορίου στην έκδοσι των συγγραμμάτων του
5. Το εμπειρικό υπόβαθρο της θεολογίας του αγίου Γρηγορίου Παλαμά
6. Το ζήτημα της «οικουμενικότητος» των Συνόδων του 14^ου αιώνος
7. Η διένεξις του αγίου Γρηγορίου Παλαμά μετά του Βαρλαάμ Καλαβρού περί της χρήσεως των συλλογισμών εν τη θεολογία
8. Η κριτική αμφισβήτησις της νοεράς προσευχής κατά τον 18^ον αιώνα και η απάντησις του αγίου Νικοδήμου
9. Η «γνωσιομαχία» του αγίου Γρηγορίου Παλαμά και ο «αντιπαλαμισμός» του αγίου Νικολάου Καβάσιλα
10. Η κριτική αμφισβήτησις του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου κατά τον 18^ο αιώνα και η απάντησις του αγίου Νικοδήμου
11. Το μυστήριο της διακρίσεως ουσίας και ενεργείας εν τω Θεώ και το πλαίσιον ορθής ερμηνείας της σχετικής διδασκαλίας του αγίου Γρηγορίου Παλαμά
12. Η διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου Παλαμά περί του Θεού ως «Καθαράς Ενεργείας»
13. «Ου γαρ εκ της ουσίας ο ων, αλλ’ εκ του όντος η ουσία;»: Το ερμηνευτικόν πρόβλημα μιας επιμάχου παλαμικής διατυπώσεως
14. Η περί θεοφανείων διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου Παλαμά και του ιερού Αυγουστίνου
15. Η «φιλοσοφικότης» του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
16. Η «ρητορικότης» του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

 

ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ

1. Αγίου Αθανασίου του Παρίου, απόσπασμα επιστολής
2. Θεοδωρήτου Λαυριώτου, αποσπάσματα επιστολών
3. Γεωργίου Μάρκου Πούλιου, επιστολή
4. Ιωάννου Μαυρογένους, επιστολή
5. Ιωάννου Γούτα Καυταντζιόγλου, επιστολή
6. Στεφάνου και Νεοφύτου Σκουρταίων, σχέδιον επιστολής
7. Στεφάνου Σκούρτου, ιστορία σύντομος
8. Στεφάνου Σκούρτου, επιστολή
9. Καλλινίκου Λαυριώτου, επιστολή
10. Στεφάνου Σκούρτου, επιστολή
11. Χατζή-Διονυσίου Λαυριώτου, επιστολή
12. Μελχισεδέκ Βατοπαιδινού, επιστολή
13. Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίλλου στ’, Γράμμα
14. Στεφάνου και Νεοφύτου Σκουρταίων, υποσημείωσι
15. C. Alter, μαρτυρία
16. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, διαθήκη
17. Θεοδωρήτου Βατοπαιδινού, νεκρολογία
18. Αγίου Μακαρίου Νοταρά, Προοίμιον
19. Περί του Ηλιουπόλεως και Θυατείρων Λεοντίου
20. Αλληλογραφία Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων και Χατζή-Διονυσίου Λαυριώτου

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΙ
2. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ – ΑΡΧΕΙΑ
3. ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ
4. ΠΗΓΑΙ
5. ΜΕΛΕΤΑΙ

 

ΠΙΝΑΞ ΕΙΚΟΝΩΝ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ