ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

Η εσχατολογία δεν είναι απλώς ένα δόγμα· είναι ένας προσανατολισμός, μια προοπτική, ένας τρόπος υπάρξεως. Η εσχατολογία δεν αφορά μόνον το μέλλον· επηρεάζει το παρελθόν αλλά και το παρόν μας. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο κατανόησε και βίωσε εξ αρχής τα «έσχατα πράγματα» η Εκκλησία.

Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας

Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, στο αποκορύφωμα της θεολογικής του πορείας, προσέφερε αυτό το magnus opus, έργο το οποίο υπερβαίνει όλες τις προηγούμενες μελέτες του σε βάθος, διορατικότητα και επιστημονική ακρίβεια. Οι θέσεις που παρουσιάστηκαν στα περίφημα έργα του Το Είναι ως Κοινωνία (Being as Communion) και Κοινωνία και Ετερότητα (Communion & Otherness) αποτέλεσαν τη βάση για την περαιτέρω διερεύνησή τους, η οποία επιχειρήθηκε στο κομβικής σημασίας τελευταίο έργο του, το οποίο πιθανότατα πρόκειται να συζητηθεί και να αποτελέσει βιβλίο αναφοράς ακόμη περισσότερο και από τα προηγούμενα έργα του συγγραφέα. Στο βιβλίο αυτό του Ιωάννη Ζηζιούλα η εσχατολογική οντολογία επηρεάζει βαθιά ολόκληρο το εύρος της χριστιανικής θεολογίας. Ο Ιωάννης Ζηζιούλας τόνιζε ότι το βιβλίο του Ανάμνηση του Μέλλοντος, αφορά όσους έχουν αποδεχθεί το γεγονός της Ανάστασης του Χριστού και ενδιαφέρονται για τις «λογικές» συνέπειες που ακολουθούν την αποδοχή αυτού του γεγονότος: credo ut intelligam. Συχνά προέτρεπε τους συνομιλητές του να εξετάσουν κριτικά τόσο τα θεμέλια όσο και τις προεκτάσεις του πρωτοποριακού ισχυρισμού του ότι «το μέλλον προηγείται του παρελθόντος» τόσο από λογική όσο και από οντολογική άποψη. Υποστήριζε δε ότι η χριστιανική θεολογία αντιπροσωπεύει την ερμηνευτική της Ανάστασης, θέμα που βρίσκεται στην καρδιά της μελέτης αυτού του βιβλίου.

Επίσκοπος Μάξιμος Vasiljević

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’

ΠΡΟΟΙΜΙΟ Επισκόπου Μαξίμου Vasiljevic

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ι.- Μεταξύ του «Ήδη» και του «Όχι ακόμα»

ΙΙ.- Η Ευχαριστιακή ανάμνηση του μέλλοντος

ΙΙΙ.- Μνήμη Θεού

IV.- Το φως της μετα-αναστάσιμης εμπειρίας

V.- Ο «αρραβών» της μέλλουσας Βασιλείας

VI.- Η αντιστροφή της κατεύθυνσης του χρόνου

VII.- Από Ωμέγα στο Άλφα

VIII.- Μια επιφανική οντολογία

IX.- Εσχατολογική ερμηνευτική

X.- Θάνατος και Ανάσταση

XI.- Προς μία εσχατολογική ηθική

XII.- Δεν θα πεθάνεις

 

Κεφάλαιο Α’

ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

Εισαγωγή

1. Οντολογία και Θεολογία
2. Οντολογία και Εσχατολογία

Η γέννηση της εσχατολογικής οντολογίας

1. Από το «de principiis» στο «ex nihilo»: Η θέληση ως ¨αιτία» του Είναι
2. Από την τελεολογία στην εσχατολογία: Το τέλος ως αιτία του Είναι

Η εσχατολογικοποίηση της ιστορίας

 

Κεφάλαιο Β’

ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

Εισαγωγή: Το οντολογικό περιεχόμενο των εσχάτων

Ι.- Η θνητότητα της Δημιουργίας

ΙΙ.- Η διατήρηση της Δημιουργίας

ΙΙΙ.- Το αεί είναι της Δημιουργίας

1. Η Ενσάρκωση και τα έσχατα
2. Η οντολογική σημασία της Ανάστασης
3. Το Άγιο Πνεύμα και τα έσχατα
4. Η δημιουργία ως Ευχαριστία

ΙV.- Υπαρξιακές συνέπειες

1. Εσχατολογία και οικολογία
2. Εσχατολογία και φυσική επιστήμη: α’) Η ιδέα της σχετικότητας, β’) Η ανθρωπική κοσμολογική αρχή
3. Εσχατολογία και τέχνη

Συμπεράσματα

Excursus: Ιστορικοποίηση των εσχάτων: Η σημασία της εικονολογικής οντολογίας

1. Ελληνικές και Βιβλικές όψεις της εικόνες: συγκριτική εξέταση
2. Εικόνα και Είναι

 

Κεφάλαιο Γ’

ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ

Ι.- Πτώση από τι;

ΙΙ.- Πτώση σε τι;

ΙΙΙ.- Το πρόβλημα του κακού

1. Η απάντηση της ψυχολογίας
2. Η απάντηση της δικαίωσης
3. Η οντολογική απάντηση

IV.- Η εξάλειψη του κακού

1. Η κρίση του κακού
2. Η κάθαρση της ιστορίας

Παράρτημα Ι: Σκλάβοι της πραγματικότητας

Παράρτημα ΙΙ: Μια σημείωση περί τελειότητας

 

Κεφάλαιο Δ’

ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΚΟΛΑΣΗ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Εισαγωγή

Ι.- Κρίση και ύπαρξη

ΙΙ.- Κόλαση και ελευθερία

ΙΙΙ.- Το Είναι και το δαιμονικό

IV.- Η κόλαση ως παρουσία του άλλου

V.- Η αιωνιότητα της κόλασης

VI.- Εσχατολογία και Εκκλησία

1. Η οντολογία του προσώπου
2. Η οντολογία της Αγάπης
3. Η οντολογία του ελέους

 

Κεφάλαιο Ε’

ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Εισαγωγή

Ι.- Ο χρόνος ως υπαρξιακό πρόβλημα

ΙΙ.- Προς μια Λειτουργική αντίληψη του χρόνου

ΙΙΙ.- Η Λειτουργία ως «άληκτος αιών»

1. Οι βιβλικές μαρτυρίες
2. Η ερχόμενη Βασιλεία – αιτία και αρχέτυπο της Θείας Ευχαριστίας
3. Λειτουργική πράξη: α’) Η σύναξη «επί το αυτό», β’) Πέρασμα μέσα από την ασκητική και βαπτισματική εμπειρία, γ’) Η Ευχαριστία ως κίνηση και πρόοδος, δ’) Η θυσία του πασχάλιου Αμνού, ε’) Μια γιορτή της Ανάστασης, στ’) Η ανάμηση του μέλλοντος, ζ’) Η δομή του «θεσμού» της Εκκλησίας, η’) Κοινωνία του Αγίου Πνεύματος

IV,- Λειτουργικός χρόνος και καθημερινή ύπαρξη

 

Συμπεράσματα

Επιλεγμένη βιβλιογραφία

Ευρετήριο αγιογραφικών αναφορών

Ευρετήριο ονομάτων

 

Βιογραφική υπόμνηση

 

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ