Η ορθή και αλληλέγγυα σχέση των ιερών Κανόνων και της νεώτερης Καταστατικής νομοθεσίας κάθε αυτοκέφαλου Ορθοδόξου Εκκλησίας εκφράζει σαφώς το βαθύτερο περιεχόμενο της άρρηκτης σχέσεως Εκκλησίας και Κόσμου. Άλλωστε, υπήρξε πάντοτε, ιδιαίτερα δε κατά τους νεωτέρους χρόνους, η συνεχής αγωνία και το μέγα ζητούμενο όλων των κατά τόπους αυτοκεφάλων ή αυτονόμων Ορθοδόξων Εκκλησιών για την ορθή προσαρμογή της διοικητικής τους οργανώσεως στα νέα επαχθή πολιτικά, ιδεολογικά και κοινωνικά πλαίσια των νεωτέρων χρόνων. Η ψήφιση λοιπόν του ισχύοντος Καταστατικού χάρτη από τη Βουλή των Ελλήνων (ν. 590/1977), με εισήγηση μάλιστα του γράφοντος, πριν από μια πεντηκονταετία περίπου, χαιρετίσθηκε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από την Ι. Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος σε ειδική μάλιστα εγκύκλιο (11-6-1977), στην οποία τονίζεται ο νέος Καταστατικός χάρτης «αποτελεί όντως σταθμόν εις την εκκλησιαστικήν ιστορίαν της νεωτέρας Ελλάδος, καθ’ όσον… είναι, κατά κοινήν ομολογίαν, ο τελειότερος των προϋπαρξάντων, το μεν ανταποκρινόμενος εις τας απαιτήσεις της σύγχρονου εποχής, το δε σύμφωνος προς την αείποτε εν τη Εκκλησία ισχύσασαν κανονικήν τάξιν και παράδοσιν…»
Η ενθουσιαστική αυτή υποδοχή του Καταστατικού χάρτη από την Ι. Σύνοδο, η οποία μάλιστα υποστηρίζεται και με την εκτενέστερη επισήμανση των κυριωτέρων θετικών στοιχείων των διατάξεών του, πηγάζει πράγματι από τον αυστηρό σεβασμό των διαχρονικών κριτηρίων της κανονικής παραδόσεως όχι μόνο κατά τη σύνταξη των διατάξεων, αλλά και κατά τη συζήτησή τους στη Βουλή των Ελλήνων. Ο αυστηρός λοιπόν σεβασμός των ι. κανόνων αποτέλεσε το απόλυτο το απόλυτο κριτήριο στην όλη διαδικασία συντάξεως και επεξεργασίας του νέου Καταστατικού χάρτη, αλλ’ όμως πάντοτε μέσα στο επίσης αυστηρό πλαίσιο των περί θρησκείας νέων διατάξεων του ισχύοντος Συντάγματος (1975) για να κατοχυρωθή η θεμελιώδης αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας (άρθρα 3 και 13). […] (Από τον πρόλογο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΘΕΙΟ, ΤΟ ΕΘΙΜΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
1.- Η αλληλέγγυα σχέση του Κανονικού Δικαίου με το Θείο και το Φυσικό
2.- Σχέση του «Θείου Δικαίου» με το «Φυσικό» και το «Εθιμικό Δίκαιο»
3.- Το «Φυσικό Δίκαιο» του «Ελληνορωμαϊκού Δικαίου» της βυζαντινής παραδόσεως (Jus Graecoromanum)
4.- Το «Θείο Δίκαιο» της σχολαστικής θεολογίας και το «Φυσικό Δίκαιο»
5.- Το «Φυσικό Δίκαιο» και το «Θετικό Δίκαιο» στις νέες πολιτικές θεωρίες
6.- Η ιδεολογία της Παγκοσμιοποιήσεως και το «Φυσικό Δίκαιο»
7.- Συμπεράσματα
ΜΕΡΟΣ Α’
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’. ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ
1.- Ιουδαιοχριστιανική παράδοση για τη δημιουργία του ανθρώπου και του κόσμου
α. Η Διήγηση της Γενέσεως και η κλασσική ελληνική φιλοσοφία
β. Η Διήγηση της Γενέσεως, το Φυσικό Δίκαιο και οι σύγχρονες Επιστημονικές θεωρίες
2.- Η Αγία Γραφή ως πηγή των ιερών κανόνων
α. Η Παλαιά Διαθήκη ως πηγή ιερών κανόνων
β. Η Καινή Διαθήκη ως πηγή των ιερών κανόνων
3.- Το Φυσικό Δίκαιο της βυζαντινής νομοθεσίας ως πηγή της κανονικής παραδόσεως
α. Η πρόσληψη του Φυσικού Δικαίου της ελληνικής φιλοσοφίας
β. Η ανάπτυξη του Φυσικού Δικαίου στη βυζαντινή νομοθεσία
γ. Η απαξίωση του Φυσικού Δικαίου στη σχολαστική θεολογία της Δύσεως
4.- Η Εκκλησιολογία ως πηγή της κανονικής παραδόσεως
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’. ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΉ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
1.- Το εκκλησιολογικό βάθος της Χριστολογίας των αρχιεπισκόπων Αλεξανδρείας αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου
2.- Η σωτηριολογική προοπτική της εκκλησιολογίας του σώματος Χριστού
3.- Βασικές εκκλησιολογικές αρχές της Πατερικής παραδόσεως
4.- Ο θεσμικός ρόλος του Μοναχισμού στην Ορθόδοξη Εκκλησία
α. Από τον Αναχωρητισμό στον Μοναχισμό
β. Από τον Μοναχισμό στις Μοναστικές Πολιτείες
5.- Οι Εκκλησιολογικές προτάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου (Κρήτη 2016)
ΜΕΡΟΣ Β’
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’. ΘΕΣΠΙΣΗ, ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ
1.- Θέσπιση και θεματολόγιο των ιερών κανόνων
α. Κανόνες των Οικουμενικών συνόδων
β. Κανόνες Τοπικών Συνόδων
2.- Σκοπός και αυθεντία των ιερών κανόνων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΉ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ
1.- Η εκκλησιαστική οικονομία στην εφαρμογή των ιερών κανόνων
2.- Η έννοια της αχρησίας ή της αντιθέσεως των ιερών κανόνων
α. Η αχρησία των ιερών κανόνων
β. Οι αντιθέσεις των ιερών κανόνων
3.- Ανανέωση της κανονικής παραδόσεως
4.- Κριτήρια ερμηνείας των ιερών κανόνων
ΜΕΡΟΣ Γ’
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε’. ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
1.- Αποστολική διαδοχή και πρεσβεία τιμής
2.- Τα Πρεσβεία τιμής των θρόνων
α. Τα πρεσβεία τιμής των αποστολικών θρόνων
β. Τα πρεσβεία του θρόνου της Ρώμης
3.- Αποστολική διαδοχή και Εκκλησιαστική διοίκηση
4.- Το Μητροπολιτικό σύστημα
α. Κανονικές δομές του διοικητικού συστήματος
β. Οι κανόνες της Συνόδου της Σαρδικής (343)
5.- Το Πατριαρχικό σύστημα
6.- Ο θρόνος της Κωνσταντινουπόλεως
α. Το πατριαρχικό δίκαιο του Πρώτου θρόνου
β. Αποστολικός και Οικουμενικός θρόνος
7.- Ο θεσμός της Πενταρχίας των πατριαρχών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ’. ΕΚΚΛΗΣΙΣΑΣΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΙΚΟΣ ΘΕΣΜΟΣ
1.- Η σχέση της Εκκλησιαστικής διοικήσεως και του Συνοδικού θεσμού
2.- Η λειτουργία του Συνοδικού θεσμού μετά το σχίσμα του ΙΑ’ αιώνα
3.- Συνοδικός θεσμός και Εκκλησιαστική διοίκηση στη μεταβυζαντινή περίοδο
α. Σχέση Οικουμενικού πατριάρχη και Πατριαρχικής Ενδημούσας συνόδου
β. Γεροντισμός και Πατριαρχικής σύνοδος (1757 – 1862)
4.- Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη 2016)
ΜΕΡΟΣ Δ’
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ’. ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
1.- Η εξέλιξη της απονομής της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης
2.- Η κανονική κατοχύρωση των δικονομικών αρχών απονομής της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η’. Ο ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
1.- Ιστορική εξέλιξη του θεσμού των Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων
2.- Η ενώπιον των Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων διαδικασία
α. Εκκλησιαστική αυτοκεφαλία και Εθνοκρατική ιδεολογία
β. Η απονομή της Εκκλησιαστικής δικαιοσύνης στους νεώτερους χρόνους
3.- Οι δικονομικές αρχές της εκκλησιαστικής διαδικασίας (ν. 5383/1932)
4.- Ευχαριστιοκεντρικός χαρακτήρας των εκκλησιαστικών ποινών
5.- Η εκκλησιαστική ποινή της ακοινωνησίας
ΜΕΡΟΣ Ε’
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ’. ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
1.- Οι δύο τέλειες κοινωνίες και η αρχή της βυζαντινής συναλληλίας
2.- Η κρίση της αρχής της συναλληλίας των δύο εξουσιών κατά τους νεωτέρους χρόνους
3.- Η συνταγματική σύνθεση συναλληλίας και ομοταξίας στη σχέση Εκκλησίας και Πολιτείας
4.- Η σύγχρονη έννοια των διακριτών ρόλων στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι’. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
1.- Ιστορική εξέλιξη της εκκλησιαστικής διοικήσεως
2.- Καταστατική Νομοθεσία και Νομοκρατούσα Πολιτεία
3.- Ο ισχύων Καταστατικός χάρτης (Νόμος 590/1977)
4.- Η διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος κατά τον Καταστατικό χάρτη
5.- Η μόρφωση των κληρικών και η Εκκλησιαστική εκπαίδευση
ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ν. 590/1977)
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟΝ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ
ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ