Ό,τι ονομάζουμε σήμερα κριτική σκέψη γεννήθηκε, για πρώτη φορά στην Ιστορία του ανθρώπου, έξι ή επτά αιώνες π.Χ., στις ακτές του Αιγαίου. Γεννήθηκε ή ανάγκη των Ελλήνων να διακρίνουν το πραγματικό από την ψευδαίσθηση, την αλήθεια από το ψέμα, την έγκυρη γνώση από την υποκειμενική εντύπωση ή δοξασία. Να ξεχωρίσουν τον αξιόπιστο (πιστόν) από τον αναξιόπιστο (ά-πιστον) λόγο. Γεννήθηκε η φιλοσοφία, η επιστήμη.
Τόσο η κριτική σκέψη όσο και το όχημα της έκφρασής της, η γλώσσα, προέκυψαν από συλλογική ανάγκη – δεν ήταν δημιουργήματα επιμέρους ατόμων, χαρισματικών. Πάντοτε η γλώσσα, και τα όσα ως τρόπο σκέψης εκφράζει, είναι γεννήματα κοινής (κοινωνούμενης) ανάγκης η κοινή ανάγκη γεννάει τους απαιτούμενους για τη συν-εννόηση κώδικες. Η κριτική σκέψη προέκυψε ως αίτημα των Ελλήνων να έχει στον συλλογικό τους βίο προτεραιότητα η αλήθεια και όχι η χρησιμότητα.
Η προτεραιότητα της χρησιμότητας στον συλλογικό βίο (κοινωνία της χρείας) είναι φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου: φύσει (από τη φύση του, κατ’ αναγκαιότητα) ο άνθρωπος είναι ζώον κοινωνικόν. Με τον καταμερισμό της εργασίας και τις ανταλλακτικές σχέσεις κοινωνούνται οι βιοποριστικές ανάγκες, συγκροτείται η οργανωμένη συλλογικότητα. Άξονας συνοχής είναι η αναγκαία χρησιμοθηρία. […]
(Απόσπασμα από το περιεχόμενο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Α. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Η γένεση της κριτικής σκέψης
Η αλήθεια ως τρόπος
Το ορθώς διανοείσθαι διά το ορθώς κοινωνείν
Εμπειρισμός κοινωνούμενος
Σύμβολο
Αποφατισμός
Ιστορική έκλειψη του αποφατισμού
Σάρκωση του αποφατισμού σε πολιτισμό
Η παραχάραξη του αρχαιοελληνικού κατορθώματος
Η Γνωσιολογία διαφοροποιεί τους πολιτισμούς
Β. ΤΟΜΗ: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Διασάφηση όρων
Διάκριση γνωστικών πεδίων
Εμπειρία και σχέση: ορισμοί
Το άτομο
Το πρόσωπο
Η γένεση του οντολογικού ερωτήματος
Τα κίνητρα του οντολογικού ερωτήματος
Πόθος αθανασίας
Ο γλωσσικός προσδιορισμός της Αιτιώδους των πάντων Αρχής
Ιστορικός εμπειρισμός και Τριαδολογία
Μέθεξη στην εμπειρική πιστοποίηση
Διασάφηση της ουσίας
Διασάφηση της υπόστασης
Ο ρεαλισμός του τρόπου
Υπαρκτική πραγματικότητα ο τρόπος
Γ. ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Φύση και υπόσταση «εν-έργω»
Κάθε ενέργημα, λόγος
Η Τέχνη, λόγος-φανέρωση του προσώπου
Τα «κομισθέντα εις Τέχνην»
Ανα-λογική, εικονολογική γλώσσα
ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ, ΩΣ ΜΗ ΩΦΕΛΕ, ΑΜΥΝΤΙΚΗ
Οντολογία του προσώπου: ενστάσεις
Ένσταση πρώτη (Ιωάν. Παναγόπουλος)
Ένσταση δεύτερη (Σάββας Αγουρίδης)
Ένσταση τρίτη (Ιερόθεος Βλάχος)
Ένσταση τέταρτη (Νικόλαος Λουδοβίκος)
Ένσταση πέμπτη (Ιωάν. Ζηζιούλας)
Δ. ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
Ετοιμασία του τόπου: διάνοιξη δυνατότητας τρόπου
Ο θάνατος επιλογή, όχι νομοτέλεια
Η ζωή γνωρίζεται μόνο ως μέθεξη
Ύπαρξη εν τω ετέρω
Η λογική ατομικότητα ενεργούμενη ετερότητα
Εωρακός, εσθιόμενος, αναστάς
Μια πρώτη ιστορική αναδρομή
Κοινωνούμε την κένωση του Υιού
Ποια ύπαρξη μετά τον θάνατο
Ε. ΤΟ ΑΔΙΑΡΡΗΚΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
Ουσίας-φύσεως διαφορά του ενεργούντος από το ενέργημα
Συνέπεις άρνησης της διαφοράς
Η επανανακάλυψη της διάκρισης ουσίας και ενεργειών
Παρενθετικό παράδειγμα σύγχυσης
Γιατί ο Χάιντεγγερ
Προσωποκεντρικής οντολογίας ρεαλισμός
Στους αντίποδες της ιδεολογίας
Ιστορική «συνάντηση» Ελληνισμού – Χριστιανισμού
ΣΤ. ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΥΣΗ: Η ΔΙΑΦΟΡΑ
Ανεξοικείωτη η Δύση με την οντολογία
Ενότητα: αντί συνοχής, επιβολή
Προτεραιότητα της χρείας, όχι της αθανασίας
Καταγωγική αναγκαιότητα της εξουσίας
Διάκριση της εξουσίας από την πολιτική, της θρησκείας από την Εκκλησία
Η μεταφυσική γεννάει τους πολιτισμούς
«Καθολικότητα»: οι συνέπειες της αμφιλογίας
Ιδεολογίας και ολοκληρωτισμού επαναστροφή
Εξελικτική παραλληλία Ρωμαιοκαθολικισμού και Μαρξισμού
Η ελληνική καθολικότητα
Που είναι η Εκκλησία
Έκλειψη της ελληνικότητας
Ντροπή για το «Βυζάντιο»
Εθνικισμός, το τέλος της καθολικότητας
Λέξεις και θεσμοί χωρίς νόημα
Η επίγνωση της διαφοράς, ανάγκη αυτογνωσίας
Κατακλείδα
Ευρετήριο ονομάτων και θεμάτων