Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

Η συγγραφική παραγωγή του «σοφωτάτου ανδρός εκείνου, δηλαδή του κυρίου Ευγενίου Βουλγάρεως», ως αγαπούσε να αποκαλεί τον διδάσκαλο του Γένους ο μαθητής του αγ. Αθανάσιος ο Πάριος, μελετήθηκε σε παλαιότερες δεκαετίες ως επί το πλείστον από πλευράς της θύραθεν οπτικής. Η προαναφερθείσα έρευνα επιχειρούσε να αποδώσει στον Βούλγαρη ένα είδος παγιωμένης ταυτότητας «διαφωτιστού» εντάσσοντάς τον κατ’ αυτόν τον τρόπο στην χορεία των Ευρωπαίων του είδους.

Ωστόσο, αφοριστικές μεθοδολογίες, οι οποίες χαρακτήριζαν παλαιότερες δεκαετίες έρευνας, αμφισβητούνται, καθώς εμμένουν σε μία προκατηλειμμένη και αποσπασματική κειμενική τεκμηρίωση. Εξ άλλου, είναι γνωστό ότι μέχρι στιγμής δεν έχει καν διερευνηθεί ούτε το πλήρες έργο του Βούλγαρη, ούτε η συνολική του αλληλογραφία.

Στόχος της παρούσης εργασίας δεν είναι να ασχοληθεί με τους προσανατολισμούς με τους οποίους η φιλολογική έρευνα του δευτέρου μισού του 20ού και των αρχών του 21ου αι. προσέγγισε τον Βούλγαρη ως «Πατριάρχη του ελληνικού Διαφωτισμού», αλλά αντιθέτως να προβάλει την θεολογική διάσταση της σκέψης του όπως αυτή εκφαίνεται μέσω των ίδιων του των κειμένων.

Η συγκρότηση βέβαια μιας ολοκληρωμένης μελέτης γύρω από τον Νεοέλληνα λόγιο ως θεολόγο, απαιτεί πλείονα βήματα σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Ένα από αυτά επιχειρεί η ανά χείρας μελέτη, στόχος της οποίας, μακράν από μία καθ’ ολοκληρίαν παρουσίαση του θεολογικού του έργου, στρέφεται προς μία πολύ συγκεκριμένη κατεύθυνση, διά της οποίας φιλοτιμείται να συνδράμει στη γενικότερη διαζωγράφιση της θεολογικής εικόνας του μεγάλου διδασκάλου του Γένους.

Με βάση την κατ’ αρχήν αποδοχή, αντίληψη και κατανόηση του Βούλγαρη ως «θεολογούντος φιλοσόφου», όπως ο ίδιος αυτοαποκαλείται, ιδιαιτέρως επιχειρείται εδώ η ανάδειξη της αντιρρρητικής κατά Λατίνων θεολογικής πλευράς του, η οποία τον καθιστά ως ένα εκ των σημαντικοτέρων αντιρρητικών θεολόγων της Ορθοδόξου Εκκλησίας του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αι.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ και ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΙ: Δύο αντιρρητικές εκδόσεις και η μεταξύ τους σχέση

2.1.- ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ, Ιωσήφ Μοναχού του Βρυεννίου, Τα Παραλειπόμενα, τ. Γ’, εν Λειψία, αψπδ’

2.2.- ΑΔΑΜ ΖΟΙΡΝΙΚΑΒΙΟΣ, Περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος εκ μόνου του Πατρός. Πραγματείαι θεολογικαί εννέα και δέκα, τ. Α’-Β’, (μτφρ. – υπομνημ. ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ), εν Πετρουπόλει 1797

2.3.- Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ της Ανακρίσεως περί Νικηφόρου του Βλεμμίδου και των Πραγματειών και η μεταφραστική μεθοδολογία

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ

3.1.- Γενικά μεθοδολογικά: Ο Βούλγαρης διαλεγόμενος

3.2. Συγγραφική δεοντολογία

3.3.- Ειδικά θέματα μεθοδολογίας κατά την ανάκριση των δύο επιστολικών πραγματειών

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

4.1.- Η άποψη του Βούλγαρη για τους Πατέρες της Εκκλησίας: Οι Πατέρες και η μεταξύ τους συμφωνία (consensus Patrum)

4.2.- ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ (Μελέτη περίπτωσης 1)

4.3.- Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Μελέτη περίπτωσης 2)

4.4.- ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ (Μελέτη περίπτωσης 3)

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ Η ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΑΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

5.1.- Θεολογική σκέψη

5.2.- Τριαδολογική και Πνευματολογική ορολογία

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

SUMMARY

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΗΓΕΣ

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ