ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Ο θεσμός των ιερών εικόνων εκφράζει ουσιαστικώς και παραστατικώς τον θείον και τον ανθρώπινον, τον εγκόσμιον άμα και υπερκόσμιον χαρακτήρα της υποστάσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας, διό και συνιστά το πλέον βασικόν εξωτερικόν γνώρισμα αυτής. Δια τούτο ακριβώς και η επέτειος της αναστηλώσεως των ιερών εικόνων του έτους 843, ονομάζεται εορτή της «Ορθοδοξίας» και πανηγυρίζεται μεγαλοπρεπώς την πρώτην Κυριακήν των νηστειών της Μ. Τεσσαρακοστής, την αποκαλουμένην ούτω «Κυριακή της Ορθοδοξίας».

Κατά την αυθεντικήν μαρτυρίαν του Μ. Βασιλείου, ο θεσμός ούτος ανάγεται εις τους αποστολικούς χρόνους. Διότι πράγματι η ανάπτυξις και η καθιέρωσίς του βασίζονται εις τα χωρία εκείνα της Αγίας Γραφής, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, τα οποία απετέλεσαν την βασικήν πηγήν της διδασκαλίας της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού περί της χρήσεως, της τιμής και της προσκυνήσεως των ιερών εικόνων. Είναι δε τα χωρία ταύτα εκείνα, τα οποία αναφέρονται· α) εις την κατασκευήν υπό τον δημιουργήσαντος τον άνθρωπον Υιού και Λόγου του Θεού κατ’ «εικόνα και ομοίωσιν» του εν Τριάδι μόνου αληθινού Θεού· β) εις την θεανδρικήν υπόστασιν του ενσαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού εις το πρόσωπον του Ιησού Χριστού, ως της μόνης τελείας «εικόνος του αοράτου Θεού»· γ) εις την τελείαν ανακαίνισιν της κατασπιλωθείσης, από της εποχής του προπατορικού αμαρτήματος, κατ’ εικόνα Θεού υποστάσεως του ανθρώπου, δια της υπ’ αυτού, βιώσεως μέσα εις την Εκκλησίαν του απολυτρωτικού έργου του Ιησού Χριστού.

Εις το πράγματι αποστολικόν λίκνον της «θεολογίας» του θεσμού των ιερών εικόνων, αναφέρονται τα όσα λέγει ο Απόστολος Παύλος, περί υπάρξεως επιγείων και επουρανίων σωμάτων, περί εικόνος «χοϊκής» και «επουρανίου» (1 Κορ. 15,40-49). Την καθιέρωσιν του «αποστολικού» τούτου θεσμού, απ’ αρχής επέβαλον εξ ίσου πρακτικοί και ουσιαστικοί θεολογικοί λόγοι, διό και ενωρίτατα ανεπτύχθη ορθοδόξως εις την καθημέραν ζωήν της Εκκλησίας, καθ’ υπαγόρευσιν του δρώντος εν αυτή Αγίου Πνεύματος και των πνευματικών αναγκών του πληρώματός της. […]

(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

 

ΜΕΡΟΣ Α’: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΚΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΗΣ

1.- Ο ΘΕΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

2.- ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΕΙΚΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

3.- Η ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΟΜΟΙΩΣΙΝ ΘΕΟΥ ΥΠΟΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

4.- ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΖΕΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ «ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ»

5.- ΤΟ «ΚΑΘ’ ΟΜΟΙΩΣΙΝ ΘΕΟΥ», Ο ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

6.- Η ΘΕΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ «ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ» ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

α. Η ετυμολογία, η χρήσις και η έννοια της λέξεως «εικών».

β. Η θεογνωστική ικανότης του ανθρώπου και η «κατ’ εικόνα Θεού» υπόστασίς του.

γ. Η σχέσις των ιερών εικόνων προς την «κατ’ εικόνα Θεού» υπόστασιν του ανθρώπου.

 

ΜΕΡΟΣ Β’: ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΑΘΙΕΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

1.- Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

2.- ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΙΣ ΤΗΣ Π. ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΙΔΩΛΩΝ

3.- Η Π. Δ. ΥΠΟΒΑΘΡΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

4.- Η ΕΜΦΑΝΙΣΙΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

α. Ο αποστολικός χαρακτήρ της εκκλησιαστικής παραδόσεως περί των ιερών εικόνων

β. Η συμβολή των Μαρτύρων της πίστεως εις την ανάπτυξιν της χριστιανικής εικονογραφίας

γ. Η αγιογραφία κατά τους χρόνους του Μ. Κωνσταντίνου και η προς τας ιεράς εικόνας αντιπάθεια του Ευσεβίου Κασαιρείας

δ. Μαρτυρίαι περί της υπάρξεως ιερών εικόνων προ του Μ. Κωνσταντίνου και έλεγχος της αξιοπιστίας τούτων

ε. Αι εκ του φυσικού απεικονίσεις της Θεοτόκου

1. a) Η εικών του συνοδού των από Ανατολών Μάγων Πέρσου ζωγράφου
2. b) Αι αποδιδόμεναι εις τον Ευαγγελιστήν Λουκάν εικόνες της Θεοτόκου
3. c) Η αχειροποίητος εικών της Παναγίας

στ. Αι εκ του φυσικού εικόνες του Ιησού Χριστού

1. a) Ο χαλκούς ανδριάς του Ιησού εις την κατοικίαν της υπ’ αυτού θεραπευθείσης αιμορροούσης χαναναίας γυναικός
2. b) Η «αχειροποίητος» εικών του «Αγίου Μανδηλίου»
3. c) Η αποδιδομένη εις τον Πόντιον Πιλάτον εικών του Ιησού Χριστού

ζ. Το κύρος των ιστορικών τούτων πληροφοριών περί των εκ του φυσικού εικόνων της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού

5.- Η ΜΕΤΑ ΤΟΝ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΝ ΡΑΓΔΑΙΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΑΤΡΕΙΑΝ

6.- ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΑΤΡΕΙΑΝ

α. Η εκτός της Παλαιστίνης διάδοσις του χριστιανισμού

β. Η προβολή της εικόνος των Μαρτύρων της πίστεως κατά τας πανηγύρεις της επετείου του Μαρτυρίου των

γ. Η υπό του πληρώματος της Εκκλησίας εκτίμησις της μεγάλης διδακτικής και εποικοδομητικής αξίας των ιερών εικόνων

δ. Η υπό του Μ. Κωνσταντίνου αναγνώρισις του Χριστιανισμού ως της επισήμου θρησκείας του ελληνορωμαϊκού κράτους

ε. Η δογματική κατοχύρωσις της χριστολογικής διδασκαλίας της Εκκλησίας

στ. Η ανάπτυξις της θείας λατρείας, του εορτολογίου και της υμνογραφίας

ζ. Η προβολή των Αγίων Τόπων και η αρχιτεκτονική των εις αυτούς ανεγερθέντων μεγάλων ναών

7.- ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

α. Η προφορική παράδοσις της Εκκλησίας και αι γνώμαι των εκκλησιαστικών συγγραφέων

β. Αι σωζόμεναι γραπταί περιγραφαί των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του προσώπου και της παραστάσεως της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού

1. Της Θεοτόκου
2. Του Ιησού Χριστού

8.- Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ

 

ΜΕΡΟΣ Γ’: Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

1.- ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

α. Η ιερότης των εικόνων της Εκκλησίας του Χριστού

1. Η ιεροπρέπεια της αγιογραφικής τεχνοτροπίας
2. Η αποστολική προέλευσις της χριστιανικής εικονογραφίας
3. Η αγιότης των εικονιζομένων προσώπων
4. Η ιερότης των εικόνων εκ της θέσεώς των εις τους ναούς και την θείαν λατρείαν
5. Η ιερότης των εικόνων εκ της θαυματουργικής ενεργείας αυτών
6. Η ιερότης των εικόνων κατά την περί αυτών θεολογικήν διδασκαλίαν της Εκκλησίας

β. Το θεάρεστον της τιμής και της προσκυνήσεως των ιερών εικόνων

2.- ΣΧΕΣΙΣ ΕΙΚΟΝΟΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΙΖΟΜΕΝΩΝ

3.- ΤΟ ΑΝΕΙΚΟΝΙΣΤΟΝ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

4.- Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

5.- Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ, ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ

α. Η επαλληλία των εννοιών της τιμής, του ασπασμού και της προσκυνήσεως

β. Τα είδη και οι τρόποι της προσκυνήσεως

γ. Η υπαρξιακή και αγιαστική αξία της λατρείας του μόνου εν Τριάδι αληθινού Θεού

6.- ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

α. Ιστορικαί μαρτυρίαι περί της υπάρξεως θαυματουργών εικόνων

β. Η έννοια του θαύματος και η θέσις αυτού εις την υπόστασιν της Εκκλησίας και εις την ζωήν των χριστιανών

γ. Ποία η σχέσις της πίστεως προς τα θαύματα;

δ. Τα θαύματα των ιερών εικόνων και το απολυτρωτικόν έργον του Ιησού Χριστού

ε. Αι ιεραί εικόνες ως παράγοντες θαυμάτων

στ. Τα θαύματα των ιερών εικόνων είναι θαύματα των εικονιζομένων Αγίων

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ