Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΩΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΩΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Στο παρόν πόνημα επιχειρείται η όσο το δυνατόν σφαιρική προσέγγιση της προσωπικότητας του Μεγάλου Φωτίου. Ο Μέγας Φώτιος (820-893), ως Πατριάρχης και θεολόγος, συνέβαλε στην εδραίωση της Ορθόδοξης παράδοσης και πνευματικότητας. Οι πρωτοβουλίες του, τόσο εντός του χριστιανικού κόσμου όσο και εκτός αυτού, τον καθιστούν εκφραστή της οικουμενικής προοπτικής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στην οποία βασικό χαρακτηριστικό ήταν η επιρροή και η αποτελεσματικότητα του έργου του με βάση την Ορθόδοξη παράδοση και θεολογία.

Συγχρόνως αναπτύσσεται η διδασκαλία του Μ. Φωτίου «περί της Μανιχαίων αναβλαστήσεως» και περί της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος, όπως αποτυπώθηκε στις Επιστολές και στο «Περί του Αγίου Πνεύματος Μυσταγωγίας». Επιπλέον, αναλύεται η χριστολογική προσέγγιση της θεολογικής σκέψης του, όπως εντοπίζεται στο έργο του «Αμφιλόχια». Επίσης γίνεται παρουσίαση και κριτικός σχολιασμός του χειρόγραφου κώδικα 22 της συλλογής Χειρογράφων του Ιστορικού Σπουδαστηρίου της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος Μακ. Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου Β’

Πρόλογος Συγγραφέως

Εισαγωγικά

 

Α’ ΜΕΡΟΣ

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΦΩΤΙΟΣ ΩΣ ΕΜΠΝΕΥΣΤΗΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Α. Βιογραφικά στοιχεία

1.- Η άνοδος του Μεγάλου Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο ως εξισορροπητική λύση. Η πρώτη πατριαρχία του.

2.- Η προϊστορία των σχέσεων έντασης μεταξύ Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης

3.- Η σύνοδος του 867 και η καταδίκη των λατινικών καινοτομιών

4.- Η εκθρόνιση και η πρώτη εξορία Φωτίου επί Βασιλείου Α’

5.- Η αποκατάσταση του Φωτίου και η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως το 879-880

6.- Η δεύτερη εκθρόνιση με την παραίτηση του Φωτίου

Β. Ο Μέγας Φώτιος ως εκφραστής της ιεραποστολικής συνείδησης της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως

1.- Η σχέση του Μεγάλου Φωτίου με την ιεραποστολική πολιτική του Βυζαντίου και το πολιτιστικό υπόβαθρο της Ιεραποστολής

2.- Πολιτικό και εκκλησιαστικό υπόβαθρο της Ιεραποστολής

3.- Αποστολή στους Χαζάρους

4.- Αποστολή στη Μοραβία

5.- Αποστολή στη Βουλγαρία

6.- Η Βουλγαρία και ο ανταγωνισμός με τη Ρώμη

7.- Αποστολή στους Ρώς

 

Β’ ΜΕΡΟΣ

Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΩΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Εισαγωγικά

Ο Φώτιος ως ανθρωπιστής

Το θεολογικό έργο του Μ. Φωτίου

Α. Ανάπτυξη και αναίρεση της διδασκαλίας των Μανιχαίων

1.- Κτισιολογία

2.- Χριστολογία

Β. Η διδασκαλία του Μ. Φωτίου περί της εκπορεύσεως του αγίου Πνεύματος

1.- Περί εισαγωγής του Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως

2.- Περί της εκπορεύσεως του αγίου Πνεύματος

3.- Περί διπλής εκπορεύσεως

4.- Η ισοτιμία των προσώπων της αγίας Τριάδας

5.- Το κοινό των φυσικών ιδιωμάτων και η διάκριση των υποστατικών ιδιωμάτων

6.- Πατερική παράδοση

7.- Αγιογραφικές μαρτυρίες, πατερική διδασκαλία και παράδοση

8.- Η εν χρόνω, κατ’ ενέργεια αποστολή του αγίου Πνεύματος εκ του Υιού

Γ. Η χριστολογία του Μεγάλου Φωτίου στα Αμφιλόχια

1.- Το Μυστήριο της Σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού

2.- Η Παρουσία του Θεανθρώπου στον Κόσμο

Δ. Επιπλέον έργα

 

Γ’ ΜΕΡΟΣ

Ο ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ 22 ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΦΩΤΙΟΥ

«Κατά της παλαιάς Ρώμης ότι εκ του Πατρός μόνον Εκπορεύεται το άγιον Πνεύμα, αλλ’ ου και εκ του Υιού»

Παρουσίαση και κριτικός σχολιασμός του χειρογράφου κώδικα 22

Α. Γενικά περί του χειρογράφου (χφ.) κώδικα 22

Β. Η υπάρχουσα σειρά στο χφ. 22 (σε σύγκριση-κριτικό σχολιασμό με την PG-Migne) και οι προσθήκες άλλων κειμένων

1.- Η μεταξύ PG και χφ. 22 συμφωνία των πρώτων παραγράφων (α’-η’) και το εν συνεχεία παρένθετο κείμενο του χφ. 22

2.- Άλλα κείμενα περί του αγίου Πνεύματος παρατιθέμενα στο χφ. 22 και μη υπάρχοντα στο ως ανω εν PG κείμενο του Φωτίου

Γ. Καταγραφή-σύγκριση, κριτική έρευνα

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Πηγές

Β. Ελληνική βιβλιογραφία

Γ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ