Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΠΟΛΥΕΥΚΤΟΣ (956 – 970)

Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Πολύευκτος έζησε και έδρασε τον 10ο αιώνα. Ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο το 956, επί βασιλείας Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογέννητου, και παρέμεινε σε αυτόν μέχρι την κοίμησή του, το 970, επί βασιλείας Ιωάννη Τζιμισκή.

Υπήρξε προσωπικότητα με σθένος, τόλμη και ευθύτητα χαρακτήρα. Με την αρετή, το ήθος και τις γνώσεις του ποίμανε την Εκκλησία, πορευόμενος πάντα με οδηγό τους κανόνες της.

Κατά την πατριαρχία του, όπου εναλλάσσονται στον αυτοκρατορικό θρόνο τέσσερις αυτοκράτορες και παρεμβάλλεται μία σύντομη περίοδος επιτροπείας, εντοπίζονται σοβαρά ζητήματα, κυρίως εξ αφορμής αυτοκρατορικών ενεργειών και πρωτοβουλιών, τα οποία επηρεάζουν και τις σχέσεις του πατριάρχη με τους εκάστοτε αυτοκράτορες. Ορισμένες φορές παρατηρείται συνεργασία μεταξύ πατριαρχικής και αυτοκρατορικής εξουσίας με σχέσεις συναλληλίας και επικουρίας και άλλες φορές παρατηρείται ανταγωνισμός και σύγκρουση.

Με τον Πολύευκτο στον πατριαρχικό θρόνο σημειώνεται αύξηση του κύρους και της ισχύος της Εκκλησίας και διακρίνεται μία προσπάθεια προστασίας του πατριαρχικού αξιώματος.

Η πατριαρχία του ήταν επιτυχής, αρκετά πλούσια σε δραστηριότητα και επωφελής για την Εκκλησία.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΗΓΕΣ

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.- Το ιστορικό πλαίσιο

2.- Οι ιστορικές πηγές

2.1. Η προβληματική

2.2. Η μέθοδος

2.3. Οι σύγχρονες με τον πατριάρχη Πολύευκτο πηγές

2.3.1. Ο «Λογοθέτης» και ο κύκλος του

2.3.2. Η «Συνέχεια του Θεοφάνη»

2.3.3. Η «Έκθεσις της βασιλείου τάξεως»

2.3.4. Ο Λέων Διάκονος

2.4. Οι μεταγενέστερες πηγές (β’ μισό 11ου – α’ μισό 12ου αι.)

2.4.1. Ο Ιωάννης Σκυλίτζης

2.4.2. Ο Ιωάννης Ζωναράς

2.4.3. Το κοινό πληροφοριακό υλικό Σκυλίτζη και Ζωναρά

3.- Η ιστορία της έρευνας

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΕΥΚΤΟΥ

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’

Βιογραφικά στοιχεία

1.- Οικογένεια – Καταγωγή

2.- Γέννηση

3.- Μόρφωση

4.- Ο Πολύευκτος ως μοναχός

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’

Η άνοδος στον πατριαρχικό θρόνο (956)

1.- Εκλογή – Προχείρισις

2.- Χειροτονία

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’

Κοίμηση και μνήμη

1.- Η κοίμηση του πατριάρχη Πολύευκτου (970)

2.- Η μνήμη του πατριάρχη Πολύευκτου

 

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΕΥΚΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ (956 – 970)

Εισαγωγικά

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’

Η πατριαρχία του Πολύευκτου επί βασιλείας Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογέννητου (956 – 959)

1.- Η κριτική του πατριάρχη προς τους συγγενείς του Ρωμανού Α’ Λακαπηνού

1.1. Οι αποδέκτες της κριτικής του πατριάρχη

1.2. Η συνέπεια της στάσης του πατριάρχη

1.3. Αποτίμηση της στάσης του πατριάρχη

2.- Ένα εκκλησιαστικό ζήτημα. Σχίσμα;

2.1. Αντιφρονούντες μητροπολίτες. Ο ρόλος του μητροπολίτη Κυζίκου Θεοδώρου (10ος αι.)

2.2. Ο ρόλος του μητροπολίτη Νικαίας Θεοδώρου (10ος αι.)

3.- Η αποκατάσταση του ονόματος του πατριάρχη Ευθυμίου στα δίπτυχα της Εκκλησίας

3.1. Η αποκατάσταση του Ευθυμίου ως ζήτημα εκκλησιαστικής τάξης

3.2. Οι αντιδράσεις

3.3. Αποτίμηση της πρωτοβουλίας του πατριάρχη Πολύευκτου

4.- Λοιπά θέματα

4.1. Μεταφορά και υποδοχή της «τιμίας χειρός» του Ιωάννη Προδρόμου

4.2. Η περί βάπτισης της Ρωσίδας πριγκίπισσας Όλγας πληροφορία του Σκυλίτζη

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’

Η πατριαρχία του Πολύευκτου επί βασιλείας Ρωμανού Β’ (959 – 963)

1.- Το πολιτειακό ζήτημα

1.1. Οι πρωτοβουλίες του πατριάρχη

1.2. Ο ρόλος του πατριάρχη έως την ανάδειξη του Νικηφόρου Φωκά ως αυτοκράτορα

2.- Ο πατριάρχης Πολύευκτος και η περίπτωση του κληρικού Ιωάννη

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’

Η πατριαρχία του Πολύευκτου επί βασιλείας Νικηφόρου Φωκά (963 – 969)

1.- Τα κανονικά ζητήματα του δεύτερου γάμου του Νικηφόρου Φωκά: δευτερογαμία και πολιτική συγγένεια

1.1. Εισαγωγικά

1.2. Το ζήτημα του δεύτερου γάμου του αυτοκράτορα και οι πτυχές του

1.3. Το κώλυμα γάμου του αυτοκράτορα λόγω πνευματικής συγγένειας

1.4. Αποτίμηση της στάσης του πατριάρχη Πολύευκτου

1.5 Η τοποθέτηση των ιστορικών έναντι της στάσης του πατριάρχη

2.- Η εκκλησιαστική πολιτική του Νικηφόρου Φωκά και η στάση του πατριάρχη Πολύευκτου

2.1. Εισαγωγικά

2.2. Η Νεαρά του 963/964

2.2.1. Αιτία έκδοσης – Περιεχόμενο

2.2.2. Προσεγγίσεις της πρωτοβουλίας του Νικηφόρου Φωκά

2.3. Ο «Τόμος του 964»

2.3.1. Αφορμή έκδοσης

2.3.2. Περί της εκλογής επισκόπου

2.3.3. Η τύχη του «Τόμου» – Η συμβολή του πατριάρχη Πολύευκτου

2.4. Μία ιδιότυπη πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά: απόδοση τιμής μάρτυρα και άφεσης στους πεσόντες στα πεδία των μαχών

2.4.1. Η πρωτοβουλία του αυτοκράτορα

2.4.2. Η εκκλησιαστική διάσταση του ζητήματος

2.4.3. Η λήξη του ζητήματος – Η στάση του πατριάρχη Πολύευκτου

2.5. Οι πληροφορίες περί ανύψωσης της επισκοπής Υδρούντος σε αρχιεπισκοπή στο έργο «Legatio» του Λιουτπράνδου

2.6. Οι αναφορές του «Χρονικού» του Μιχαήλ Σύρου περί διεξαγωγής θεολογικών συζητήσεων των ορθοδόξων με τους Σύρους μονοφυσίτες κατά το β’ μισό του 10ου αιώνα

2.7. Η αίρεση του Ελευθερίου του από Παφλαγονίας

2.7.1. Ο Ελευθέριος και η διδασκαλία του

2.7.2. Η αντιμετώπιση του Ελευθερίου, των μαθητών και των οπαδών του από την Εκκλησία

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’

Η πατριαρχία του Πολύευκτου επί βασιλείας Ιωάννη Τζιμισκή (969 – 970)

1.- Το ζήτημα της στέψης ως αυτοκράτορα του «φόνω μεμιασμένου» Ιωάννη Τζιμισκή

1.1. Το «εις βασιλέαν χρίσμα»

1.2. Αποτίμηση της στάσης του πατριάρχη

2.- Ο πατριάρχης Πολύευκτος και η αυγούστα Θεοφανώ

3.- Η πλήρωση του πατριαρχικού θρόνου της Αντιοχείας, μετά την απελευθέρωσή της (969)

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Α. ΚΕΙΜΕΝΑ

Β. ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΕΣ