Το πρωί πέσανε οι πρώτες ακτίνες στο καλυβάκι του Γρηγορίου. Κουράστηκαν ζητώντας να τρυπώσουνε μέχρι μέσα. Το είχανε τάμα, να μπαίνουνε το πρωί νωρίς, ν’ ακουμπάνε απαλά στην ιερή κεφαλή του γέροντα, έτσι για να πάρουνε την ευλογία του. Το ‘χαν καλύτερο, να βλέπουνε το ιερό καλυβάκι από το να φωτίζουνε ανίερα παλάτια. Και σήμερα, μόλις είδανε το μικρό φεγγίτη, μπήκανε διακριτικά στο ιερό βήμα της προσευχής. Βρήκανε το γέροντα γονατιστό. Ακούμπαγε το κεφάλι σε οριζόντιο ξύλο, καρφωμένο σε κάθετο κοντόξυλο. Ο γέροντας τώρα δεν έκλαιγε γοερά. Τα δάκρυα μόνο κύλαγαν ήρεμα. Κύλαγαν απαλά και τα μάζευε ο Θεός, τα ‘βαζε προσεχτικά στη ζυγαριά. Μ’ αυτά μέτραγε τη χάρη του. Πολλά δάκρυα, πολλή χάρη. Και είχανε τόσο πολύ βάρος αυτά τα δάκρυα, που δεν πρόφταινε ο Θεός να δίνει χάρη. Έδινε, έδινε… λευτερωνόταν ο Γρηγόριος από το παράπονό του, γέμιζε μέσα του με παρουσία του Θεού… Μέχρι που ένιωσε στο πλευρό, στο κεφάλι, τη θωπεία της ακτίνας του ήλιου… κουνήθηκε να σηκωθεί, να βγει στην πορτούλα, να δει το Θεό στο πρόσωπο του ήλιου.
Να σηκωθεί… μία κουβέντα ήταν… Πως να σηκωθεί; Τ’ άρρωστα μέλη του είχανε ξυλιάσει σε κείνη τη στάση. Είδε κι έπαθε, προσπάθησε πολλή ώρα, κάποτε σύρθηκε στο κατώφλι να πει καλημέρα του ήλιου. Άπλωσε τα χέρια του να χαϊδέψει το αεράκι, έφερε γύρω τα μάτια να συνεννοηθεί με τα δέντρα, το χώμα… Κούνησε τα χείλη να πει δύο κουβέντες και στα μικρά πουλάκια.
…Ξημέρωσε αλλιώτικη, χαριτωμένη, εποχή για το Γρηγόριο. Ζούσε για να προσεύχεται, να κλαίει, ν’ αγαπάει, να περιαυγάζεται από το θείο φως, ν’ αναπαύεται στην αγκάλη της αγίας Τριάδας, να… (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος του εκδότου
Πρόλογος Α’ εκδόσεως
Πρόλογος Β’ εκδόσεως
1.- ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΕΤΗ
Ο υψιστάριος Γρηγόριος
Πως έγινε η μεγάλη αλλαγή
Η γέννηση του Γρηγορίου Θεολόγου
Πρώτη παιδεία στην πατρίδα
Δύο σπουδαία όνειρα
2.- ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ
Παλαιστίνη και Αλεξάνδρεια
– Για την Καισάρεια (Παλαιστίνης)
– Για την Αλεξάνδρεια
Στη φουρτούνα της Μεσογείου
Στην Αθήνα. «Ο αττικός νόμος»
Δάσκαλοι και σπουδές
Η πρώτη χριστιανική φοιτητική ομάδα
Συνάντηση με τον Ιουλιανό
Του δίνουν την έδρα της ρητορικής
Από την Κωνσταντινούπολη στη Ναζιανζό
3.- ΑΣΚΗΤΗΣ ΚΑΙ ΙΕΡΕΑΣ
Στη Ναζιανζό. Ανοιχτές μητρικές αγκάλες
Πεζά καθήκοντα – Διδασκαλία ρητορικής – Μύηση στη θεολογία
Το μεγάλο δίλλημα: Ποιο είδος αφιέρωσης ν’ ακολουθήσει.
Στο ασκητήριο του Πόντου, με τον Βασίλειο
Οδηγείται στο θυσιαστήριο. Τον χειροτονούν ιερέα
Φυγή στο ασκητήριο και προετοιμασία για επάνοδο
Ο φόβος της Ιερωσύνης και η υπακοή στο θείο θέλημα
Στη Ναζιανζό. Αντιπαράθεση στον Ιουλιανό
Εξηγεί, θεολογεί και αποτρέπει το σχίσμα
Παρών και στα προβλήματα της Καισάρειας
Γράφει, αλλά περιμένει τη μεγάλη του ώρα
Πεθαίνουν τα’ αδέρφια του
Μιλάει για το γάμο
Φροντίδες και αρρώστιες. Του εμφανίζεται το άσθμα
Ο γέρο – επίσκοπος Γρηγόριος ανεβάζει τον Βασίλειο στο θρόνο της Καισάρειας
Ο Βασίλειος καλεί τον Γρηγόριο στην Καισάρεια και του προσφέρει αξιώματα
Παρών στις δύσκολες ώρες του Βασιλείου. Αντιστέκεται στον αυτοκράτορα
Ο αυτοκράτορας υποχωρεί στον Βασίλειο και τον Γρηγόριο
Καταφυγή στην ησυχία
4.- ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΤΗΣ
Αποφασίσανε να τον χειροτονήσουν επίσκοπο
Το δράμα του Γρηγορίου: τα Σάσιμα
Από την αναχώρηση, στην υπεύθυνη διαποίμανση της Ναζιανζού
Η συμβολή του στην Τριαδολογία
Χειροδικούν εναντίον του. Μα εκείνος εργάζεται για την Ορθόδοξη πίστη
Επιτέλους, αναχωρητής!
Η σπηλιά του και οι θεοπτίες του
Πάλι στις ποιμαντικές φροντίδες. Κοίμηση του πατέρα και της μητέρας του.
Καμία δύναμη δεν μπορεί να τον κρατήσει στη Ναζιανζό
Αποσύρεται στο Μεριαμλίκ Σελεύκειας, στην αγία Θέκλα
Πιέσεις και παράκληση να σπεύσει στην πρωτεύουσα
Υποχωρεί και ετοιμάζεται για τη μεγάλη αποστολή
5.- ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΑΝΑΣΤΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
Φτάνει στη ζούγκλα της Κωνσταντινούπολης
Τον πετροβόλησαν
Στον πρόχειρο ναΐσκο η «πρώτη» ανάσταση της Ορθοδοξίας
Στον κανονικό ναό της Αναστασίας
Να θεολογούν οι λίγοι
Οι αρειανοί οργανώνουν επίθεση τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου
Επίθεση και καταστροφή. Όρθιος ο ιερός άνδρας
Τον σύρανε στο δικαστήριο ως φονιά
Εξηγεί ποιος έχει στην Εκκλησία «Πρωτείο». Για τον Μέγα Αθανάσιο
Για τον Αθανάσιο και τους μοναχούς της Αιγύπτου
Η θριαμβική επιστροφή του Αθανασίου
Πεντηκοστή του 379 (9 Ιουνίου)
Παράξενος φιλόσοφος και ύπουλος φίλος: ο κυνικός Μάξιμος
Υπερκόπωση τον αναγκάζει ν’ απομακρυνθεί από την πόλη. Επιστρέφει αρχές Οκτώβρη
Αγριότητες και εγκλήματα των αρειανών
Ξεπροβοδίζει τον φιλόσοφο Μάξιμο
Ο Μάξιμος παρασύρει τον Πέτρο Αλεξανδρείας
Ο Μάξιμος επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη
Η χειροτονία του Μαξίμου
Ο Γρηγόριος ήτανε και αισθανότανε αδικαιολόγητος
Ο Μάξιμος τρέχει για αναγνώριση στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο, στη Θεσσαλονίκη και στην Αλεξάνδρεια
Ο Πέτρος Αλεξανδρείας αναγνωρίζει πάλι τον Γρηγόριο
Αποφασίζει να φύγει από την Πόλη – Αντίσταση των Ορθοδόξων
Η ώρα της κορυφαίας θεολογίας
Ποιοι, πότε και πόσο να θεολογούν
Έπαθε τη θεοπτία και μετά θεολόγησε
Για τον Υιό του Θεού Πατέρα
Ετοιμάζεται να μιλήσει για το Άγιο Πνεύμα
Αναγκάζεται να χρησιμοποιεί λέξεις κι εκφράσεις που δεν υπάρχουνε στη Γραφή
Με φωτισμό προχωρεί πέρα από το γράμμα της Γραφής
Ο Θεός αποκαλύπτει σταδιακά
6.- ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ
Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος στην Κωνσταντινούπολη. Καλεί να γνωρίσει τον Γρηγόριο
Η εγκατάσταση στον επίσημο ναό των Αγίων Αποστόλων
Απόπειρα δολοφονίας του
Οι συνέπειες της εγκατάστασής του
Με ποιους τα έβαζε
Κηρύττει ενώπιον του αυτοκράτορα και των αρχόντων
Οι επίσκοποι καλούνται σε Σύνοδο για θέματα δογματικά και ζητήματα ευταξίας εκκλησιαστικής
Ο Μελέτιος Αντιοχείας και το όραμα του Θεοδοσίου
Διαβουλεύσεις του Γρηγορίου με κακόδοξους επισκόπους
Αρχίζει εργασίες η Β’ Οικουμενική Σύνοδος – Επίσημη ενθρόνιση του Γρηγορίου
Οι θεολογικές συζητήσεις στη Σύνοδο. Προσθήκη για την αλήθεια
Η δόξα και το δράμα του Γρηγορίου
«Γρηγόριε, είσαι νεωτεριστής»
Η κοίμηση του προέδρου Μελετίου
Τον ανακηρύσσουν πρόεδρο της Συνόδου
Κάνει τη Διαθήκη του: 31 Μαΐου 381
Εγκαταλείπει απογοητευμένος την αρχιεπισκοπική οικία
Νεοφερμένοι και ισχυροί επίσκοποι αμφισβητούν τον Γρηγόριο
Προς τη λύση του δράματος
7.- Η ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ
Η παραίτηση που τον έκανε μεγάλο
Δίλημμα ιερής καρδιάς
Στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο, για να μην αντιδράσει
Η μεγαλοκαρδία του: φροντίζει για την ειρήνευση κλήρου και λαού
Αποχαιρετάει όλους και κάνει απολογισμό του έργου του στην Πόλη
Αναχώρηση διακριτική
Κουραστικό αλλά ζωογόνο ταξίδι
8.- ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΡΑΣΗ ΣΕ ΝΑΖΙΑΝΖΟ ΚΑΙ ΑΡΙΑΝΖΟ
Επιτέλους, φτάνει στη γενέθλια γη!
Στο αγαπημένο του λιμάνι, την Αριανζό
Στο αγροτικό πατρικό του σπίτι
Δεν ξεχνάει την Αναστασία του… μα ποθεί μόνο την έρημο
Παραπονιέται στο Θεό και παραδίδεται στο θέλημά Του
Η επικίνδυνη αμαρτία του Γρηγορίου
Δεν σταματάνε να τον πικραίνουν.
Ο χειμώνας. Προσευχή, διάβασμα, επιστολές, επισκέψεις
Αποφασίζει για το άγαλμα του Βασιλείου
Στην Καισάρεια για το άγαλμα
Στήνει αιώνιο το άγαλμα
Κάνει στίχους τα όνειρα, του αγώνες και τα βάσανά του
Αποφασίζει να κάνει άσκηση σιωπής
Το αγώνισμα της σιωπής και οι παρεξηγήσεις των ανθρώπων
Τον προσκαλούν για σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη
Φροντίζει όμως για την επιτυχία της συνόδου
Αναγκάζεται ν’ αντιμετωπίσει τον αιρετικό Απολινάριο – Νέα και τελευταία μεγάλη θεολογική προσφορά
Θεολογεί για τις δύο φύσεις του Χριστού. Ο Λόγος του Θεού προσλαμβάνει ολόκληρο τον άνθρωπο, δηλαδή σώμα και νου
Η ανθρώπινη φύση δεν απορροφάται από τη θεία φύση κατά την ένωση στο Χριστό
Αναγκάζεται να σκύψει στη διακονία της Εκκλησίας. Ξεκινάει για τη Ναζιανζό
Εσπευσμένα τον πάνε στα λουτρά της Ξανξαρίδας
Η τελευταία του ποιμαντική δραστηριότητα
Μεγάλη επιδείνωση της υγείας. Αφήνει τη Ναζιανζό
Πάλι στην Αριανζό
9.- ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, ΣΤΟ ΑΣΚΗΤΗΡΙΟ!
Στήνει το ασκητήριο στην Καρβάλη
Πρώτη νύχτα στο ασκητήριο
Σκάβει, φυτεύει, ποτίζει και χτίζει
Παντρεύεται η «χρυσή» Ολυμπιάδα
Πέθανε η Θεοσεβία και πάει να παρηγορήσει τον Γρηγόριο Νύσσης
Γράφει και δυσκολεύεται να γονατίσει
Του εμφανιζόταν ο Διάβολος άλλοτε σαν σκοτάδι και άλλοτε σαν φως
Χτυπάει το ολίσθημα κληρικών και μοναχών
Ο τελευταίος διωγμός
Ξένος σε ξένο τόπο
Φρίκη της απουσίας του Χριστού. «Χριστέ μου, μ’ εγκατέλειψες»
Χαριτώνεται πάλι μ’ ελλάμψεις
Η αυλαία πέφτει σιγά – σιγά. Οι αρρώστιες θεριεύουν
Αντίσταση μέχρι τέλους. Μάχη σώμα με σώμα
Οι καλές ημέρες του Γενάρη του 390
Αποχαιρετάει την Εκκλησία και τον κόσμο
10.- Η ΔΡΥΣ ΠΕΦΤΕΙ. ΑΣΗΜΟ ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΣΗΜΟΥ ΑΝΔΡΑ
«Πάω στο βασιλέα μου Χριστό»
Η πάλη με το χιόνι
Ακτινοβολεί μακαριότητα και παραδίδει το πνεύμα του
ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ