Περιγράφοντας γλαφυρά την αλεξανδρινορωμαϊκή εποχή οι Ε. Τσέλλερ και Γ. Νέστλε στην Ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας (μτφ. X. Θεοδωρίδη) αναφέρουν ότι οι κοινωνίες των ελληνικών πόλεων έχοντας αποκτήσει κοσμοπολίτικο χαρακτήρα ζούσαν την μεταφυσική αγωνία. Την εποχή εκείνη η επιστήμη χωρίζεται από την φιλοσοφία, και η δεύτερη προσεγγίζει τη θρησκεία, ενώ εξελληνισμένοι ανατολίτες παρουσιάζονται στις αθηναϊκές φιλοσοφικές σχολές ως μαθητές ή και δάσκαλοι. Εκείνη την εποχή παρουσιάζεται ενώπιον του Αρείου Πάγου ένας Ασιάτης σπερμολόγος, ο Απόστολος Παύλος, και μίλησε για έναν άγνωστο Θεό. Φάνηκε κάτοχος της ελληνικής παιδείας. Τον άκουσαν με ευχαρίστηση, όταν όμως έκανε λόγο για την Ανάσταση, τον κατέβασαν από το βήμα. Η εκκλησία του Χριστού επικράτησε, όμως το αναστάσιμο μήνυμα ατόνησε. Στη σύγχρονη εποχή η φιλοσοφία ξανάσμιξε με την επιστήμη. Τους φιλοσοφημένους και μη ανθρώπους των σύγχρονων κοσμοπολίτικων κοινωνιών δεν απασχολεί ο λόγος του Αποστόλου. Την αντίδραση των Αρεοπαγιτών αλλά και τη στάση του νεωτερικού ανθρώπου απέναντι σ’ ένα τέτοιο χαρούμενο μήνυμα προσπαθεί να ανιχνεύσει το προκείμενο πόνημα.
(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ευχαριστίες
Πρόλογος
Εισαγωγή
Περιρρέουσα πνευματική ατμόσφαιρα της εποχής
Λαϊκή αντίληψη για τη σημασία του Θεού στη ζωή των ανθρώπων
Ελευθερία και ευθύνη. Υπέρτατη αναγκαιότητα – μυστηριακές τελετές
Το μήνυμα της ομιλίας στους απλούς ανθρώπους
Κλασικός διαφωτισμός
Πνευματική υποδομή και κοινωνική μόρφωση του καλλιεργημένου αρεοπαγίτη. Λογοκρατούμενη σκέψη – θυμοκρατικά ψυχικά στοιχεία
Σύνδεσμος του ανθρώπινου λόγου προς το Θεό. Ρόλος του σώματος. Θεός Δημιουργός
Θεϊκός νους ως ενέργεια κατανοητή από τον άνθρωπο
Η πνευματική υποδομή του καλλιεργημένου αρεοπαγίτη στο συγκρητηστικό πανδαιμόνιο της ελληνιστικής εποχής – ενδοκοσμικότητα του Θεού
Στη δεισιδαίμονα συγκρητηστική και θρησκευόμενη ελληνιστική κοινωνία ο φιλόσοφος ως θεουργός, ασκητής και νομιναλιστής
Ζωντανές μνήμες ένδοξου παρελθόντος
Πρόσληψη του κηρύγματος του Αποστόλου από τους καλλιεργημένους ακροατές του
Αναμενόμενη αντίδραση στην ανάσταση των νεκρών
Η απήχηση του κηρύγματος στον λαό
Τι προσδοκούσε η κοινότητα από τη σχέση της με τον Θεό;
Η καινή σχέση ανθρώπου και η πρόσληψή της από τους θύραθεν σοφούς
Η ενανθρώπηση του Θεού σκάνδαλο για τους θύραθεν σοφούς και αφορμή αιρέσεων
Συμφιλίωση του Θεού με ολόκληρη την ανθρώπινη υπόσταση
Άνθρωπος ελεύθερος και υπεύθυνος
Τέλος όλων η ανάσταση
Τι άλλαξε την πορεία της ιστορίας
Σημεία απομακρύνσεως των πρώτων Χριστιανών από την πίστη την μετ’ αγάπης ενεργουμένη
Ο νεωτερικός άνθρωπος πλήρης γνώσεως και αυτοπεποιθήσεως διεκδικεί την ανεξαρτησία του από το Κράτος και την Εκκλησία
Το δέος του ηθικού νόμου και η ψηλάφηση του Θεού
Κοσμοερμηνείες στηριγμένες στη φυσική επιστήμη και την εμπειρία
Πατερική προσέγγιση της γνώσεως των φαινομένων με βάση τον λόγο και την επιστημονική παρατήρηση
Η ανάπτυξη της επιστήμης των πραγμάτων και η λησμονιά της γέφυρας επαφής Πλάστη και πλάσματος
Η ανεξαρτησία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας από την πολιτική εξουσία
Επιστημονικές επαναστάσεις από την αναγέννηση και η σύγκρουση με τους εκκλησιαστικούς ηγέτες υπερασπιστές της απόλυτης κυριαρχίας της εκκλησίας
Η έρευνα της φύσης με την πίστη ότι «από τίνος ήρξατο». Συνύπαρξη επιστήμης και πίστης
Η άγνωστη όψη του κόσμου τον 20ό αι. και ο αγνωστικισμός
Αντίδραση
Η κοινωνία του 20ού αι. στην αναζήτηση πρακτικών βιοτικών οδηγιών απομακρυνόμενη από το αίσθημα πίστης
Σύγκριση με το παρελθόν
Ενδιαφέρει το κήρυγμα του Αποστόλου τον μεταπολεμικό δυτικό άνθρωπο;
Excursus : Καλλιεργημένα πνεύματα «εν καιρώ εξόδου»