ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται συνοπτικά, και τις περισσότερες φορές ούτως ή άλλως επιλεκτικά, η Χριστιανική, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη στις ποικίλες εκφάνσεις τους, από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Ιδιαίτερα έμφαση έχει δοθεί, λόγω περιορισμού της έκτασης του βιβλίου, στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική και ζωγραφική. Αν και η διαδρομή ανάμεσα στους αιώνες ήταν μακρά, οι ιστορικές και καλλιτεχνικές αλλαγές σημαντικές, εντούτοις, η Χριστιανική Τέχνη διατήρησε τον χαρακτήρα και τον στόχο της, να υπηρετεί δηλαδή τη λατρεία και τη θεολογία της Εκκλησίας και παράλληλα να εκφράζει μία υψηλή Αισθητική.

Ο χωρισμός των ενοτήτων έγινε με βάση τις μεγάλες χρονικές περιόδους της Χριστιανικής, Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης. […]

(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Βιβλιογραφία

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (2ος αι. – αρχές 7ου αι.)

1.- ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

α. Ιστορικό πλαίσιο

β. Η Λατρεία

Βιβλιογραφία

2.- ΤΑΦΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

α. Υπέργεια κοιμητήρια και μορφές τάφων

β. Υπέργειοι τάφοι και χριστιανικά μαυσωλεία

γ. Υπόγεια κοιμητήρια – Κατακόμβες

Σπουδαιότερες κατακόμβες της Ρώμης

Κατακόμβες εκτός της Ρώμης

δ. Κοιμητηριακοί ναοί

ε. Μαρτύρια

3.- ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΩΝ ΤΑΦΩΝ

α. Ζωγραφική των κατακομβών

Θέση και διάταξη

Θέματα

1. Από την αρχαιότητα – τον ειδωλολατρικό κόσμο
2. Χριστιανικά συμβολικά – αλληγορικά θέματα
3. Θέματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη

β. Ζωγραφική επίγειων τάφων

4.- ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΙ ΚΑΙ ΑΓΑΛΜΑΤΑ

α. Σαρκοφάγοι

β. Αγάλματα

Βιβλιογραφία

5.- ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΟΙΚΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ

α. Αρχιτεκτονική

β. Ζωγραφική ευκτήριων οίκων ή κατ’ οίκον εκκλησιών

Βιβλιογραφία

6.- ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΝΑΟΔΟΜΙΑ

α. Τυπολογία

1. Η βασιλική – Προέλευση – Τύποι
2. Περίκεντρα κτήρια
3. Βασιλική με τρούλο

β. Κατασκευή, αρχιτεκτονικές μορφές και διάκοσμος

Υλικά και τεχνική δομής

Αρχιτεκτονικές μορφές και αρχιτεκτονικός διάκοσμος

γ. Τα προσκτίσματα του παλαιοχριστιανικού ναού

δ. Λειτουργικές κατασκευές

ε. Τα μνημεία

Τέταρτος αιώνας

Πέμπτος αιώνας – αρχές έκτου

Μνημεία της εποχής του Ιουστινιανού

Η Αγία Σοφία

Άλλα ιουστινιάνεια μνημεία

Γενικές παρατηρήσεις για την ιουστινιάνεια ναοδομία

στ. Χριστιανισμός και αρχαία τέχνη – Μετατροπές αρχαίων ιερών σε χριστιανικούς ναούς

Βιβλιογραφία

7.- ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΗ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

α. Κύρια γνωρίσματα

β. Το κεντρικό εικονογραφικό θέμα

γ. Παλαιοχριστιανικά επιτοίχια ψηφιδωτά. Παραδείγματα – μνημεία

δ. Τοιχογραφίες

ε. Φορητές εικόνες

Προέλευση

Τεχνική

Παλαιοχριστιανικές εικόνες

στ. Εικονογραφημένα χειρόγραφα

Βιβλιογραφία

 

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ (7ος αι. – 843)

1.- ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

α. Γενικά

β. Τυπολογία

Βιβλιογραφία

3.- Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (726-843)

Βιβλιογραφία

 

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ (843-1204)

1.- ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

α. Τυπολογία

β. Οι λεγόμενες «σχολές» Πρωτεύουσας και Ελλάδος

γ. Μνημεία – παραδείγματα

Βιβλιογραφία

3.- ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

α. Εικονογραφικό πρόγραμμα των βυζαντινών ναών

β. Κύρια χαρακτηριστικά της μεσοβυζαντινής ζωγραφικής

γ. Η ζωγραφική κατά τον 9ο και τον 10ο αιώνα

Ψηφιδωτά

Τοιχογραφίες

δ. Η ζωγραφική από τον 11ο αιώνα έως την άνοδο της δυναστείας των Κομνηνών (1000-1081)

Ψηφιδωτά

Τοιχογραφίες

ε. Η ζωγραφική την περίοδο των Κομνηνών και Αγγέλων (1081-1204)

Γενικά χαρακτηριστικά της τέχνης

Μνημεία της α΄ περιόδου της Κομνήνειας ζωγραφικής

Ψηφιδωτά

Τοιχογραφίες

Καλλιτεχνικές τάσεις και μνημεία του τελευταίου τετάρτου του 12ου αιώνα

Φορητές εικόνες

Εικονογραφημένα χειρόγραφα

Βιβλιογραφία

 

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ (1204-1453)

1.- ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

α. Τυπολογία

β. Τα μνημεία

Βιβλιογραφία

3.- ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

α. Η ζωγραφική κατά τον 13ο αιώνα. Τα μνημεία

β. Η Παλαιολόγεια περίοδος

Γενικά χαρακτηριστικά της τέχνης

Τα μνημεία

α΄ φάση παλαιολόγειας ζωγραφικής

β΄ φάση παλαιολόγειας ζωγραφικής

Μετά το 1330

Φορητές εικόνες

Εικονογραφημένα χειρόγραφα

Βιβλιογραφία

 

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ (1453 – αρχές 19ου αιώνα)

1.- ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ)

2.- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

α. Τυπολογία, μνημεία

β. Κατασκευή, μορφές και διάκοσμος

Βιβλιογραφία

3.- ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

α. Η Κρητική «Σχολή»

Τοιχογραφίες – Θεοφάνης ο Κρης

Σημαντικότερα έργα του Θεοφάνη του Κρητός

Άλλοι ζωγράφοι τοιχογραφιών

Ζωγράφοι φορητών εικόνων

1. Ζωγράφοι 15ου – α΄ τετάρτου 16ου αιώνα
2. Ζωγράφοι β΄ τετάρτου 16ου αιώνα – μέσα 17ου αιώνα
3. Ζωγράφοι του τέλους του 16ου αιώνα και του α΄ μισού του 17ου αιώνα
4. Ζωγράφοι του β΄ μισού του 17ου αιώνα

β. Το εργαστήριο της «Καστοριάς»

γ. Η «σχολή» Θηβών ή Ηπείρου ή βορειοδυτικής Ελλάδας

δ. Ο 17ος και ο 18ος αιώνας. Πορεία προς τη νεοελληνική εκκλησιαστική ζωγραφική

Βιβλιογραφία

 

Προέλευση εικόνων