ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ

ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ

Εφτά πίνακες χωρίς μάστορα! Εφτά «Προφήτες» χωρίς πλάστη ή μεσσία… Ή με πολλούς μαστόρους, πλάστες, μεσσίες… Στη Φανερωμένη της Ζακύνθου, τον ΙΗ’ αιώνα, νομιμοποιήθηκε η νατουραλιστική υπέρβαση της βυζαντινής ζωγραφικής. Υπέρβαση από καιρό υποφώσκουσα∙ από καιρό περιθωριακή.

Ο περιώνυμος ναός γκρεμίστηκε από τους σεισμούς και κάηκε το 1953. Εφτά εξαίσιες μορφές προφητών σώθηκαν όμως, για να μαρτυρήσουνε την υπέρβαση της ζακυνθινής ζωγραφικής, αλλά και για να μαρτυρήσουν οι ίδιες αναζητώντας, πάνω από αιώνα, το δημιουργό τους.

Ερευνητές και τεχνοκρίτες αποδώσανε τους «Προφήτες» της Φανερωμένης, μέχρι τώρα, σε τρεις ζωγράφους: στον Ιερώνυμο Στράτη ή Πλακωτό, στον Νικόλαο Δοξαρά και στον (μάλλον Ιταλό) Στέφανο Μπαζιγέττι. Ένα ταξίδι εφτά αλύτρωτων μορφών στο χρόνο, λίγο σαν εκείνο του ιπτάμενου Ολλανδού που ζητούσε τη λύτρωσή του από την αγάπη. Ο συγγραφέας αγάπησε αναμφίβολα τους ονειρικούς «Προφήτες» της Φανερωμένης, επιζητώντας να τους λυτρώσει…

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ

1.- ΠΛΑΚΩΤΟΣ ΚΑΙ ΠΛΑΝΕΣ

2.- ΚΙΝΗΤΡΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ

3.- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΙΚΙΑΣ

Εποχή Πλακωτού

Εποχή Δοξαρά

Εποχή Μπαζιγέττι

4.- ΤΡΕΙΣ «ΑΦΑΝΕΙΣ» ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΙ

Άξονας πρώτος: Προηγούμενος Κώδικας, Σχέδια Κομούτου, Συμβάσεις Δοξαρά – Μπαζιγέττι

• Προηγούμενος Κώδικας της Φανερωμένης
• Τα σχέδια Κομούτου
• Οι συμβάσεις Δοξαρά – Μπαζιγέττι

Άξονας δεύτερος: Έκταση εξουσιών των Προκουρατόρων

Άξονας τρίτος: Η αφανής, εμφανής, αυθεντία του κολονέλου Κομούτου

5.- ΘΕΩΡΙΑ ΜΠΑΖΙΓΕΤΤΙ

Θέσεις της και αντιθέσεις εκ της θεωρίας Ιωάννου

• Θέση πρώτη: το αισθητικό κριτήριο. Αντίθεση πρώτη
• Θέση δευτερη: ο «ζωγράφος» Μπαζιγέττι. Αντίθεση δεύτερη. α) Το όνομα: Παζηγέτης ή Μπαζιγέττι; β) Η καταγωγή: Κερκυραίος ή ο,τιδήποτε; γ) Ο χρόνος παραμονής και εργασίας δ) Η ιδιότητα του ζωγράφου
• Θέση τρίτη: το υλικό επιχείρημα. Αντίθεση τρίτη
• Θέση τέταρτη: η «υπεργολαβία». Αντίθεση τέταρτη

Αντιρρήσεις βάσει στοιχείων πέραν της μελέτης Ιωάννου

• Ανυπαρξία βουλήσεως. α) Πάρτε της 7ης Μαΐου 1755 β) Πάρτε της 30ης Ιουνίου 1755 γ) Πάρτε της 21ης Νοεμβρίου 1759
• Ανυπαρξία εξουσιοδοτήσεως
• Αποδείξεις άμεσες. α) Πρώτη άμεση απόδειξη β) Δεύτερη άμεση απόδειξη

6.- ΘΕΩΡΙΑ ΔΟΞΑΡΑ

Το αισθητικό πρόβλημα

• Η θέση «Ελεύθερη ζωγραφική φόρμα» β) «Συμπάθεια προς το φλαμανδικό νατουραλισμό» γ) «Προσέγγιση στην εμπρεσιονιστική χρωματολογία»
• Η αμφισβήτηση
• Η υπαναχώρηση

Το τεχνικό πρόβλημα

Το διαχειριστικό πρόβλημα

• Αρχική συμφωνία (πάρτε της 21ης Μαρτίου 1753)
• Εκτέλεση της συμφωνίας μέχρι το 1758, με βάση τα στοιχεία Μαρίνου (από το χαμένο Διαχειριστικό Βιβλίο)
• Σχόλια και επισημάνσεις

Το ενδεχόμενο Πλακωτού

Συμπεράσματα

7.- ΘΕΩΡΙΑ ΠΛΑΚΩΤΟΥ

Η προφορική παράδοση

• Νικόλαος Κατραμής (1820-1886)
• Παναγιώτης Χιώτης (1814-1896)
• Σπυρίδων Δε Βιάζης (1849-1927)
• Λεωνίδας Ζώης (1865-1956)
• Η παράδοση χωρίς αποσιωπήσεις και παραποιήσεις α) Το αληθινό μήνυμα Κατραμή β) Η επικύρωση του Παναγιώτη Χιώτη γ) Η υπόθεση του Σπύρου Δε Βιάζη δ) Η αποδοχή του ενδεχομένου από το Λεωνίδα Ζώη ε) Συμπεράσματα

Το αισθητικό επιχείρημα

• Ζωγράφος εκτός συρμού
• Αδυναμία επαλήθευσης

Το τεχνικό επιχείρημα

Το λογιστικό επιχείρημα

• Πάρτες και συμφωνητικά α) Πάρτε της 21ης Μαρτίου 1753 β) Αρχικό εργολαβικό συμβόλαιο γ) Ρυθμιστικό συμφωνητικό πριβάτο δ) Πάρτε της 27ης Σεπτεμβρίου 1758 ε) Τελικό εργολαβικό συμβόλαιο
• Χαρακτήρας αμοιβών
• Δυσαναλογία των αμοιβών α) Δυσαναλογία ύψους β) Δυσαναλογία έργου

Οι τράβες, η σκαλωσία, η πορταδούρα και ο Κύριλλος

• Ο κύριλλος
• Οι τράβες, η σκαλωσία, η πορταδούρα

Τα σχεδιάσματα της Εθνικής Πινακοθήκης και τα σχεδιάσματα Πλέσσα-Νίκα

• Σχεδιάσματα Πλέσσα-Νίκα
• Σχεδιάσματα της Εθνικής Πινακοθήκης

8.- ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Το σχέδιο

Το χρώμα

Το φως

9.- ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΚΑΙ ΣΟΥΜΑ

Στέφανο Μπαζιγέττι

Γερώνυμος Πλακωτός (και Νικόλαος Δοξαράς)

10.- ΣΧΕΔΙΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΠΙΝΑΚΕΣ