Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΤΤΙΚΗ
Η Χρύσα Κοντογεωργοπούλου γεννήθηκε και σπούδασε στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος και διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα του ίδιου Πανεπιστημίου, καθώς και στην ψηφιοποίηση των βυζαντινών μνημείων της Αττικής που πραγματοποίησε το Εθνικό ίδρυμα Ερευνών. Εργάζεται ως ξεναγός, με ειδίκευση σε πρωτότυπα προγράμματα εναλλακτικών ξεναγήσεων, που συνδέουν την Ιστορία και την Αρχαιολογία με την Ποίηση, τη Μουσική και την Εικόνα.
Το βιβλίο αυτό, ένα μαγευτικό ταξίδι στην άγνωστη μεσαιωνική Αττική, αποτελεί την επεξεργασμένη έκδοση της διδακτορικής της διατριβής: ήταν η Αθήνα μια ασήμαντη επαρχία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ή μήπως ήταν μια μητρόπολη με πολλές επισκοπές; Έβαινε συρρικνούμενη ή γνώρισε εποχές αναγέννησης με σημαντικούς ναούς, μεταξύ των οποίων ένα αυτοκρατορικό καθίδρυμα, όπως το Δαφνί; Το βιβλίο αρχίζει με την τελευταία κλασσική αναλαμπή της Ύστερης Αρχαιότητας στην Αθήνα του 4ου αιώνα, όταν ακόμη λειτουργούσαν οι φιλοσοφικές νεοπλατωνικές σχολές, και τελειώνει στις αρχές του 13ου με την έλευση των Φράγκων κατακτητών και την «αντιστασιακή» δράση του Μιχαήλ Χωνιάτη, κορυφαίας φυσιογνωμίας της εποχής. Το πρώτο μέρος του βιβλίου εξετάζει την ιστορία και τη γεωγραφία της περιοχής, το φυσικό περιβάλλον και την επίδρασή του -κατά την πλατωνική έκφραση- στην εκλέπτυνση των ψυχών, τις επικοινωνίες και την τοπική κοινωνική, οικονομική, δημογραφική αλλά και εκκλησιαστική δομή και λειτουργία. Στο δεύτερο μέρος παρατίθεται κατάλογος βυζαντινών αττικών τοπωνυμίων και σωζόμενων κατά τόπο μνημείων, που συνοδεύεται από φωτογραφίες και σχέδια, κάποια από τα οποία είναι αδημοσίευτα. Τα μνημεία αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της μελέτης της βυζαντινής περιόδου της περιοχής. «Εύγλωττα», ιστάμενα ή ερειπιώδη αποτελούν sine qua non για το τελικό αποτέλεσμα, το οποίο είναι, grosso modo, το βυζαντινό αποτύπωμα της Αττικής. Η εκτενής βιβλιογραφία και τα χρηστικά ευρετήρια ολοκληρώνουν το έργο.
(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΤΤΙΚΗ
Αφιέρωση
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΤΤΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΤΤΙΚΗ ΩΣ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
Αττική και Μεγαρίς
- Η ονομασία Αττική – Χωροταξία της Αττικής
- Μεγαρίς: Τμήμα της Αττικής ή της Κορινθίας;
- Το φυσικό περιβάλλον της βυζαντινής Αττικής
Ιστορική και διοικητική εξέλιξη της Αττικής (4ος-13οςαι.)
- Το τέλος του αρχαίου κόσμου: από την ελληνορρωμαϊκή παράδοση στο Βυζάντιο (4ος-7ος αι.)
- Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής συνείδησης της πόλης και της υπαίθρου: από την πόλη-κράτος στο μεσαιωνικό πόλισμα (7ος-11οςαι.)
- Η άλωση από τους Φράγκους: ο Μιχαήλ Χωνιάτης και η αντιστασιακή δράση του (12ος-13οςαι.)
Εκκλησιαστική εξέλιξη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΤΤΙΚΗ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Επικοινωνίες
- Χερσαίες επικοινωνίες
- Δρόμοι της Θάλασσας – Υπερτοπικές και «διεθνείς» γραμμές
- Τοπικές θαλάσσιες διαδρομές
- Λιμάνια
- Δρόμοι του άστεως
Άμυνα – Οχυρώσεις
Κοινωνία – Οικονομία
Δημογραφική εξέλιξη
Οικισμοί
Μονές
Μοναστικά κέντρα σε «ιερά» όρη της Αττικής: Πάνιον – Υμηττός
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΛΗΜΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
ΕΙΚΟΝΕΣ