ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΕ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ
[…] Δεδομένου ότι σήμερα, λόγω της μετατροπής των μνημείων της σε μουσουλμανικά τεμένη (Αγία Σοφία, Μονή της Χώρας, Παναγία Παμμακάριστος, Αγιοι Θεόδωροι) τοιχογραφίες και ψηφιδωτά δεν είναι πλέον ορατά, οι ναοί της Θεσσαλονίκης αποτελούν μοναδικά τεκμήρια τέχνης από την αλληλεπίδραση των δύο μεγάλων κέντρων. Φθορές είχε υποστεί η εικονογραφία και στους κύριους ναούς της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η επικάλυψη των τοιχογραφιών για τη λειτουργία τους ως τζαμιά, είχε αποτέλεσμα να μη διασωθεί το σύνολο της αρχικής ζωγραφικής. Επέζησε ωστόσο ένα εκτεταμένο τμήμα του, δίνοντας σήμερα μια πλήρη εικόνα της μνημειακής ζωγραφικής από τον 9ο έως τον 15ο αιώνα (867-1430). Σε καμία άλλη πόλη –πλην του Μυστρά και της Καστοριάς– δεν διατηρείται τόσο μεγάλος αριθμός έργων τέχνης υψηλής ποιότητας και σε τόσο μεγάλη χρονική έκταση. Δυναστείες Μακεδόνων, Κομνηνών και Παλαιολόγων: εποχές ακμής κατά τις οποίες οι ιδέες του ανθρωπισμού και της κλασικής παιδείας επηρέασαν σημαντικά την τέχνη και τη λογιοσύνη. Αυτό το πανόραμα της καλλιτεχνικής άνθησης στο Βυζάντιο συγκεντρώνει ο ογκώδης τόμος «Θεσσαλονίκη – Βυζαντινή ζωγραφική σε ναούς της πόλεως (9ος-15ος αιώνας)», μια έκδοση του υπουργείου Πολιτισμού (Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων). Η μονογραφία, μοναδική στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, αποτελεί έργο ζωής του Ευθύμιου Ν. Τσιγαρίδα από την πολυετή ερευνητική του δουλειά στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη. Ο ακαδημαϊκός δάσκαλος, ακολουθώντας τις χρονικές περιόδους, αποθησαυρίζει τη ζωγραφική στα λαμπρά εκκλησιαστικά μνημεία κατά τις περιόδους της δυναστείας των Μακεδόνων, των Κομνηνών και των Παλαιολόγων – εποχές ακμής κατά τις οποίες οι ιδέες του ανθρωπισμού και της κλασικής παιδείας επηρέασαν σημαντικά την τέχνη και τη λογιοσύνη. […]Το ενδιαφέρον του βιβλίου είναι η αναλυτική περιγραφή κάθε μορφής των παραστάσεων, πολλές από τις οποίες δεν είναι ορατές λόγω της θέσης τους (σε θόλους, τόξα, μεγάλο ύψος από το επίπεδο του εδάφους) στους επισκέπτες των ναών. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό (550 φωτογραφίες του Σωτήρη Χαϊδεμένου και των αείμνηστων Μάκη Σκιαδαρέση και Γιώργου Πούπη) αναδεικνύει την έξοχη τεχνική, τη ζωντάνια, την ομορφιά και την εκφραστικότητα, αυτό που αποκαλούμε «το βυζαντινό κάλος», όπως σημειώνει ο συγγραφέας. […]
(Από την παρουσίαση του βιβλίου στην εφημερίδα Καθημερινή της κυρίας Γιώτας Μυρτσιώτης)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΕ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ, ΚΟΜΝΗΝΩΝ ΚΑΙ ΑΓΓΕΛΩΝ (867 – 1204)
Άγιος Δημήτριος
Αγία Σοφία
Ροτόντα – Ναός Αγίου Γεωργίου
Παναγία των Χαλκέων
Όσιος Δαβίδ (καθολικό μονής Λατόμου)
Μεταμόρφωση του Σωτήρος στον Χορτιάτη
Ταφικό μνημείο Αγίας Σοφίας
Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΩΝ ΔΕΣΠΟΤΩΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΩΝ (1224 – 1430)
Παναγία Αχειροποίητος
Παρεκκλήσιο Αγίου Ευθυμίου στον ναό του Αγίου Δημητρίου
Ταξιάρχες
Άγιος Παντελεήμων
Άγιοι Απόστολοι
Αγία Αικατερίνη
Άγιος Νικόλαος Ορφανός
Χριστός Σωτήρ
Καθολικό μονής των Βλατάδων
Προφήτης Ηλίας
SUMMARY
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ